|
|
|
|
 |
|
 |
|||||||
 |
 |
 |
|
|
Seçenekler |
04.10.09, 19:02
|
||||
|
||||
Dil'in İşlevleri
1.GÖNDERGESEL İŞLEV:
Bir ileti dilin göndergeyi olduğu gibi ifade etmesi için düzenlenerek oluşturulmuşsa dil göndergesel işlevde kullanılmıştır. Bu başka bir ifadeyle dilin bilgi verme işlevidir. Burada amaç, gönderge konusunda doğru, nesnel, gözlemlenebilir bilgi vermektir. Bu işlev daha çok kullanma kılavuzlarında, nesnel anlatılarda, bilimsel bildirilerde, kısa not ve özetlerde karşımıza çıkar. ÖRNEK: “ Hegel’in felsefesinin çıkış noktası bilim değil, tarihtir.” 2.HEYECANA BAĞLI İŞLEV: Bir ileti, göndericinin iletinin konusu karşısındaki duygu ve heyecanlarını dile getirme amacıyla oluşturulmuşsa dil heyecana bağlı işlevde kullanılmıştır. Bu işlev, göndericinin kendi iletisine karşı tutum ve davranışını belirtir. Bu işlevde çoğunlukla duygular, heyecanlar, korkular, sevinç ve üzüntüler dile getirilir. Dilin göndergesel işlevinde nesnellik, heyecana bağlı işlevinde öznellik hâkimdir. Özel mektuplarda, öznel betimlemeler ve anlatılarda, lirik şiirlerde, eleştiri yazılarında dilin heyecana bağlı işlevinden sıkça yararlanılır. ÖRNEK: “Ben bu davranışınızı etik bulmuyorum, siz yanlış davranıyorsunuz.” 3.ALICIYI HAREKETE GEÇİRME İŞLEVİ: Bu işlevde ileti alıcıyı harekete geçirmek üzere düzenlenmiştir. İletinin bir çeşit çağrı işlevi gördüğü bu işlevde amaç, alıcıda bir tepki ve davranış değişikliği yaratmaktır. Propaganda amaçlı siyasi söylevler, reklâm metinleri, genelgeler, el ilanları genellikle dilin bu işleviyle oluşturulur. Dilin alıcıyı harekete geçirme işleviyle hazırlanan metinlerde gönderici, iletiyi alanı işin içine sokmayı, onu sorgulamayı ister. ÖRNEK: “Sınıfı hemen terk et.” 4.KANALI KONTROL İŞLEVİ: Bir ileti, kanalın iletiyi iletmeye uygun olup olmadığını öğrenmek amacıyla düzenlenmişse dil, kanalı kontrol işlevinde kullanılmıştır. Gönderici ile alıcı arasında iletişimin kurulmasını, sürdürülmesini ya da kesilmesini sağlayan bu işlevde iletinin içeriğinden çok iletişimin devam ettirilmesi olgusu ağır basar. Törenlerde, uzun söylevlerde, aile yakınları ya da sevgililer arasındaki konuşmalarda; dilin kanalı kontrol işlevini yansıtan iletiler sıkça kullanılır. ÖRNEK: “Beni anladınız değil mi?” 5.DİL ÖTESİ(ÜST DİL)İŞLEVİ: Bir ileti dille ilgili bilgi vermek üzere düzenlenmişse o iletide dil, dil ötesi işlevde kullanılmıştır. Dilin dil ötesi işlevinde iletiler, dili açıklamak, dille ilgili bilgi vermek için düzenlenir. Daha çok bilimsel metinlerde ve öğretme amaçlı konuşmalarda karşımıza çıkan ve “yani, demek istiyorum ki, bir başka deyişle” gibi sözcüklerde kendini gösteren dil ötesi işleve, günlük yaşamda da sıkça başvurulur. Örneğin “Beni yanlış anlamayın, ben bu sözcüğü mecaz anlamda kullandım.”cümlesinde ileti, dille ilgili bilgi vermek, başka bir iletiyi açıklamak üzere düzenlenmiştir. 6.ŞİİRSEL(SANATSAL)İŞLEV: Bir iletinin iletisi kendisinde ise dil şiirsel işlevde kullanılmıştır. Dil bu işlevde kullanıldığında iletinin iletmek istediği husus, iletinin kendisindedir. Bu durumda ileti, kendi dışında herhangi bir şeyi ifade etmez, yansıtmaz. Obje iletinin kendisidir. Örneğin dilin şiirsel işlevde kullanıldığı metinler olan lirik anlatılarda ve şiirlerde şiirin amacı o şiirin kendisidir. Şiirsel metinler, kendinden başka bir şeyi ifade etmeye ihtiyaç duymaz, bir şiir sadece şiir olduğu için önemli ve anlamlıdır, yani şiirin gerçeği, şiirin kendisidir. Dilin şiirsel işleviyle kullanıldığı metinlerde gönderici alıcıda hissettirmek istediği etkileri uyandırmak için, dili istediği gibi kullanır, yani kendi özgün üslubunu oluşturmak için bir anlamda dili yeniden yaratır. Edebi sanatlardan, karşılaştırmalardan, çağrışım gücü yüksek sözcüklerden yararlanarak imgeler oluşturur, sözcükleri daha çok yan ve mecaz anlamlarda kullanır. Edebi metinlerde dil şiirsel işlevde kullanılır. Dilin İşlevleri Dil ve Anlatım dersi kitaplarının metin sorularında metindeki dilin hangi işlevde kullanıldığı hep sorulmaktadır.Maalesef ,kendim de dahil ,hiçkimsenin bu konuyla ilgili bilgi sahibi olduğunu görmedim.Kitaplarda konuyla ilgili hiçbir açıklama yok.Öğretmen ne yapsın,öğrenci ne yapsın? Bunun için internette konumuzla ilgili bir araştırma yaptım.Fakat kendi çevremde yaşanılan sıkıntıyı internet dünyasında da gördüm.Birçok sitede öğretmen arkadaşlar:" Dilin İşlevleri nelerdir?" sorusunu yöneltmiş.Cevaplar hep başlıklardan ibaret.Açıklayabilen yok. Ben Milli Eğitim Bakanlığı'nın kitaplarda yaptığı yenilikleri sonuna kadar destekliyorum.Harika kitaplar.Fakat böyle açıklanması gereken hususlarda yardımcı olunması gerekirdi.Derslerin bir kısmı öylesine geçiştiriliyor.Öğrenci de bunun farkına varamıyor.Dilin işlevleri bunlardan bir tanesi. Geçen sene kitaplarla ilgili toplantı yapılmış,edebiyat öğretmenlerinin görüşleri ve istekleri dile getirilmişti.Bu görüşler ve istekler değerlendirilecek denmişti.En çok bu kitaplarla ilgili cd desteğinden söz edilmişti,fakat öyle bir şey göremedik... Dilin işlevleri ile ilgili birkaç sitede ufak tefek bilgiler buldum.Ancak cümleleri anlayabilmek için birkaç sözlük gerekmektedir.Bazı kelimelerin sitesinde karşılığını bulamadım. Ne yapacağımı şaşırdım.Öğretmenler de şaşkınlık içinde... Dilin Altı İşlevi 1-Göndergesel(Gönderici) İşlevi  aha çok bilgi vermek maksadıyla yazılan metinlerde kullanılır.Dilin, bilgiyi olduğu gibi aktarma işlevine göndergesel(gönderici) işlev denir. Örnek: "Aruz ,şiirde ahengi sağlamak için kullanılan bilr ölçüdür." "Fatih Sultan Mehmet,29 Mayıs 1453 Salı günü İstanbul'a girdi." 2-Heyecan İşlevi:Gönderici mesajı heyecan ve duygularını dile getirmek maksadıyla meydana getirmişse dil "Heyecan" işlevinde kullanılmıştır. Örnek: "Aman Allah'ım!Bir insan bunu nasıl yapar?" "Çabuk olun,bir an evvel yetişmeliyiz.!" 3-Alıcıyı Harekete Geçirme İşlevi:Harekete geçirme işlevi de diyebiliriz.Bu daha çok emir kipindeki cümlelerde meydana gelmektedir. Örnek: "Kitabını aç,oku." "Öğrenciler bahçede toplansın." 4-Kanalı Kontrol İşlevi:Mesaj,kanalın, mesajı iletmeye uygun olup olmadığını öğrenmek maksadıyla meydana getirilmişse kanalı kontrol işlevinde kullanılmıştır.Kısacası soru cümlelerine kanalı kontrol işlevi diyebiliriz. Örnek: "Kitaptaki soruları cevapladınız mı?" "Bahçedeki dişbudak ağacını gösterebilir miniz?" 5-Şiirsel(Şairane) İşlev:Mesajın sınırlarını belirleyen işlevdir.Mesajın iletisi kendinde ise dil şiirsel(şairane) işlevinde kullanılır. Örnek: Akşam ,yine akşam,yine akşam; Bir sırma kemerdir suya baksam. Akşam,yine akşam,yine akşam; Göllerde bu dem bir kamış olsam. Ahmet Haşim 6-Dil Ötesi İşlevi:Mesaj, dille ilgili bilgiler vermek için oluşturulmuşsa “dil ötesi işlev”denir. Bilgi notu: "Dilek ve zaman ekleri fillere getirilir." (Alıntıdır) Bu mesaj; Joannie tarafından '04.10.09 - 19:04' tarihinde değiştirildi. 
|
| Teşekkür Edenler: | ||
| Sponsor |
|
|
|
...