Mustafa Kemal Atatürk (, - , ), ve adamı. 'nin kurucusu ve ilk (-). sonrası 'da başlayan ulusal bağımsızlık mücadelesi olan 'nın askeri ve siyasi önderi. Konu başlıkları
Mustafa Kemal Atatürk, tarihinde , Kasımiye Mahallesi, Islahhane Caddesi'nde bugün müze olan evde doğdu. doğumlu olan babası aslen 'a bağlı 'dendir. Milis subaylığı, evkaf katipliği ve kereste ticareti yapan Ali Rıza Efendi, yılında 'la evlendi. doğumlu olan Zübeyde Hanım, Sarıgüllü Hacı Sofu ailesinden Varyemezoğlu İbrahim Feyzullah Efendi'nin kızı olup aslen 'ya bağlı .
ve 'nin altı çocukları oldu: Fatma (1871/72-1875), Ahmet (1874-1883), Ömer (1875-1883), Mustafa (Kemal Atatürk) (1881-1938), Makbule (Boysan, Atadan) (1885-1956) ve Naciye (1889-1901). Atatürk'ün beş kardeşinden dördü küçük yaşlarda öldü. Kardeşlerinden Fatma dört, Ahmet dokuz, Ömer sekiz yaşlarında o senelerde salgın olan kuşpalazı () hastalığından çocuk yaşlarında öldüler. En küçük kardeşi Naciye Mustafa Kemal Harp Okulu'nu bitirdiği sene, oniki yaşındayken verem hastalığına yakalanıp hayatını kaybetti. Kardeşlerinden sadece Hanım yılına kadar yaşadı.
Mustafa, öğrenim çağına gelince Hafız Mehmet Efendi'nin mahalle mektebinde öğrenime başladı; sonra babasının isteğiyle 'ne geçti. Bu sırada babasını kaybetti (). Bir süre Rapla Çiftliği'nde Hüseyin dayısının yanında kaldıktan sonra Selanik'e dönüp okulunu bitirdi. Bu arada Zübeyde Hanım, Selanik'te gümrük memuru olan Ragıp Bey ile evlendi. Şimdi müze olan Koca Kasım Paşa Mahallesi Islahhane Caddesi'ndeki ev, bu Ragıp Bey'in evidir. Ali Rıza Bey ile birlikte ailesi Ahmed Sübaşı Mahallesin'deki Sanayi Mektebi karşısındaki evde oturmuşlardı. 'ne kaydoldu. Kısa bir süre sonra yılında 'ye girdi. Bu okulda Matematik öğretmeni Mustafa Bey adına "Kemal" i ilave etti. - yıllarında 'ni bitirip, İstanbul'da 'de öğrenime başladı. yılında mülazim () rütbesiyle mezun oldu, 'ne devam etti. 'te yüzbaşı rütbesiyle akademiyi tamamladı.
Olgunlaşma dönemi (1905 - 1911) []
1905-1907 yılları arasında 'da 5. Ordu emrinde görev yaptı. 1907'de (Kıdemli Yüzbaşı) oldu. 'a III. Ordu'ya atandı.
Birinci Libya görevi (1908) []
yılının Temmuz ayındaki Jön Türk devriminden sonra Sonbahar aylarında tarafından oradaki toplumsal ve siyasal sorunları ve güvenlik problemlerini incelemek üzere Libya'ya gönderildi. Burada 1908 devriminin fikirlerini Libyalılar'a yaymaya ve buradaki nüfusun farklı kesimlerinden gelen kimseleri Jön Türk politikasına kazanmaya çalıştı. Bu siyasi görevin yanı sıra bölge halkının güvenliği ile de ilgilendi. Kentin dışında yapılan bir savaş tatbikatında Bingazi garnizonuna önderlik ederek askerlere modern taktikler öğretti. Bu tatbikat süresince asi bir şeyhin evini sararak bölgede sistem karşıtı başka güçlü kişilere örnek olması için onu dize getirdi. Ayrıca hem kentli, hem de kırsal bölge insanlarını korumak için bir yedek asker ordusu planlamaya başladı.
Hareket Ordusu (1909) []
'da Jön Türk devrimine karşı başlayan 'nı bastırmak üzere Selanik'ten hareket ederek komutasında 19 Nisan 1909'da 'a giren 'nda Kurmay Başkanı olarak görev aldı. Daha sonra bu görevi Binbaşı Enver Bey devraldı.
Fransa seyahati ve İstanbul'a dönüş (1910-1911) []
Mustafa Kemal yılında 'ya gönderildi. 'na katıldı. 1911 yılında İstanbul'da Genelkurmay Başkanlığı emrinde çalışmaya başladı.
Grafik zaman çizelgesi bulunmaktadır:
Yöneticilik yılları (1911 - 1919) []
1911 yılında İtalyanların 'a hücumu ile başlayan 'nda, Mustafa Kemal bir grup arkadaşıyla birlikte Tobruk, Sireanik ve Derne bölgesinde görev aldı. 22 Aralık 1911'de İtalyanlara karşı 'nı kazandı. 6 Mart 1912'de Derne Komutanlığına getirildi.
Grafik zaman çizelgesi bulunmaktadır:
Ekim 1912'de başlayınca Mustafa Kemal ve 'daki birliklerle savaşa katıldı. ve 'nin geri alınışında önemli hizmetleri görüldü. 1913 yılında Ateşemiliterliğine atandı. Bu görevde iken 1914 yılında yükseldi. Hayatının ilk aşk ilişkisini de burada, bir Bulgar kızı ile yaşadı. Ateşemiliterlik görevi Ocak 1915'te sona erdi. Bu sırada başlamış, de savaşa girmek zorunda kalmıştı. Mustafa Kemal 19. Tümen'i kurmak üzere 'da görevlendirildi.
Bulgaristan ve Mustafa Kemal []
, Mustafa Kemal'in hayatında en büyük etki yapan ülke olmuştur. Atatürk'ün Bulgaristan'da geçen hayatı incelendiği zaman ileride yaptığı birçok devrimi daha yıllar öncesi 'da görev yaptığı sırada düşündüğü ve şekillendirdiği görülür.
Mustafa Kemal, 'ya askeri olarak tarihinde gelmiştir. 'da 'la birlikte çalışmıştır. Mustafa Kemal'in 'ya geldiği günlerde siyasi yaşamı çok haraketliydi. (Bulgar Parlamentosu) için yapılan seçimler iktidardaki 'ın partisi için başarısız geçmiş ve iktidar parlamentoda sandalye kaybetmiştir. Kabine kurma görevinin (parlamentoda çoğunluğa sahip olmamasına rağmen) yeniden 'a verilmesi gibi siyasi olaylar 'ü derinden etkilemiştir.
Çanakkale ve Atatürk []
yılında başlayan 'nda, Mustafa Kemal 'de bir Türk savaş kahramanı oldu ve "Çanakkale geçilmez!" sözü burada doğdu. 18 Mart 1915'te 'nı geçmeye kalkan ve donanması ağır kayıplar verince Gelibolu Yarımadası'na asker çıkarmaya karar verdiler. 25 Nisan 1915'te 'na çıkan düşman kuvvetlerini, yönetiminde Mustafa Kemal'in komuta ettiği 19. Tümen, 'nda durdurdu. Mustafa Kemal, bu başarı üzerine yükseldi. İngilizler 6-7 Ağustos 1915'te Arıburnu'nda tekrar taarruza geçti. Anafartalar Grubu Komutanı Mustafa Kemal 9-10 Ağustos'ta 'ni kazandı. Bu zaferi 17 Ağustos'ta Kireçtepe ve 21 Ağustos'ta takip etti. Çanakkale Savaşı'nda Osmanlı Devleti'nin verdiği kayıplar üzerinde hem fikir olunamamışsa da, Osmanlı büyük kayıplar vererek saldırıyı püskürtmüştür.
Mustafa Kemal, Kurtuluş Savaşı yıllarında
Mustafa Kemal Çanakkale Savaşları'dan sonra 1916'da ve 'da görev aldı. 1 Nisan 1916'da yükseldi. Rus kuvvetleriyle savaşarak ve 'in geri alınmasını sağladı. ve 'teki kısa süreli görevlerinden sonra 1917'de İstanbul'a geldi. Veliaht Vahidettin Efendi'yle Almanya'ya giderek cephede incelemelerde bulundu. Bu seyahatten sonra hastalandı. 'ya ve Karisbad'a giderek tedavi oldu. 15 Ağustos 1918'de 'e 7. Ordu Komutanı olarak döndü. Bu cephede kuvvetlerine karşı başarılı savunma savaşları yaptı. Mondros Mütarekesi'nin imzalanmasından bir gün sonra, 31 Ekim 1918'de Yıldırım Orduları Grubu Komutanlığı'na getirildi. Daha sonra bu ordunun kaldırılması üzerine 13 Kasım 1918'de İstanbul'a gelip Harbiye Nezâreti'nde (Bakanlığında) göreve başladı.
Kurtuluş Savaşı dönemi (1919 - 1923) []
Bu dönemin genel durumu için:
Grafik zaman çizelgesi bulunmaktadır:
24 Mart 1923 tarihli Time dergisinin kapağı
21 Şubat 1927 tarihli Time dergisinin kapağı
'nden sonra İtilaf Devletleri'nin Anadolu'yu işgale başlamaları üzerine, Mustafa Kemal 9. Ordu Müfettişi olarak 'da . 'da 'da yayımladığı genelgeyle "Milletin istiklâlini yine milletin azim ve kararının kurtaracağını" ilan edip ve 'ni toplantıya çağırdı. 23 Temmuz - 7 Ağustos 1919 tarihleri arasında toplanan Kongre oncesi, 'da Osmanli ordusundan istifa etti ve kendisine ilk nufus kaydini ve nufus cuzdani'ni verecek olan Erzurum'un manevi hemşehrisi secilerek Kuva-yi Milliye lideri oldu. 4 - 11 Eylül 1919 tarihleri arasında da Sivas Kongresi'ni toplayarak vatanın kurtuluşu için izlenecek yolun belirlenmesini sağladı. 27 Aralık 1919'da Ankara'da heyecanla karşılandı. 23 Nisan 1920'de 'nin açılmasıyla ulusal kuvvetlerin tek merkezde toplanması ve Türkiye Cumhuriyeti'nin kurulması yolunda önemli bir adım atılmış oldu. Meclis ve Hükümet Başkanlığına, Erzurum Milletvekili olan Mustafa Kemal seçildi. , Kurtuluş Savaşı'nın başarıyla sonuçlanması için gerekli yasaları kabul edip uygulamaya başladı.
Türk kurtuluş mücadelesi 15 Mayıs 1919'da Yunanlıların İzmir'i işgali sırasında tarafından düşmana ilk kurşunun atılmasıyla başladı. 10 Ağustos 1920 tarihinde 'nı imzalayarak aralarında Osmanlı İmparatorluğu'nu paylaşan I. Dünya Savaşı'nın galip devletlerine karşı önce Kuvâ-yi Milliye adı verilen milis kuvvetleriyle savaşıldı. Fakat işgalci emperyalist devletlere karşı başarılı bir mücadele için düzenli bir ordu şarttı. Türkiye Büyük Millet Meclisi düzenli orduyu kurdu, Kuvâ-yi Milliye-ordu bütünleşmesini sağlayarak savaşı zaferle sonuçlandırdı.
Mustafa Kemal yönetimindeki Türk Ulusal 'nın önemli aşamaları şunlardır:
(20 Eylül 1920), (30 Ekim 1920) ve Gümrü'nün (7 Kasım 1920) kurtarılışı
, , ve savunmaları (1919- 1921)
(6 - 10 Ocak 1921)
(23 Mart - 1 Nisan 1921)
(10 - 24 Temmuz 1921)
(23 Ağustos - 13 Eylül 1921)
, ve Takip Harekatı (26 Ağustos - 9 Eylül 1922)
Sakarya Zaferi'nden sonra 19 Eylül 1921'de Türkiye Büyük Millet Meclisi Mustafa Kemal'e rütbesi ve Gazi unvanını verdi. Kurtuluş Savaşı, 24 Temmuz 1923'te 'nin kentinde imzalanan 'yla sonuçlandı. Bu anlaşma ile yürürlükten kalkmış, Türkiye Cumhuriyet'i Lozan Anlatlaşması temelleri üzerine kurulmuştur.
23 Nisan 1920'de Ankara'da TBMM'nin açılmasıyla 'nin kuruluşu müjdelenmişti. Meclisin Türk Kurtuluş Savaşı'nı başarıyla yönetmesi, yeni Türk devletinin kuruluşunu hızlandırdı. 1 Kasım 1922'de ve birbirinden ayrıldı, önce saltanat ve daha sonra da hilafet (3 Mart 1924) kaldırıldı. Böylece Osmanlı hanedanının yönetimden bağları koparıldı.Gazi Eylül 1923'te başlattığı kurtuluş mücadelesini siyasi harekete dönüştürdü ve Halk Fırkasını kurdu.( sonradan adı ) 29 Ekim 1923'te Cumhuriyet (halk egemenliği) idaresi kabul edildi, Atatürk oybirliğiyle ilk cumhurbaşkanı seçildi. 30 Ekim 1923 günü tarafından Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk hükümeti kuruldu.
Cumhurbaşkanlık yılları (1923-1938) []
Atatürk, 24 Nisan 1920 ve 13 Ağustos 1923 tarihlerinde TBMM Başkanlığına seçildi. Bu başkanlık görevi, devlet-hükümet başkanlığı düzeyindeydi. 29 Ekim 1923 yılında Cumhuriyet ilan edildi ve Atatürk ilk cumhurbaşkanı seçildi. Anayasa gereğince dört yılda bir cumhurbaşkanlığı seçimleri yenilendi. 1927, 1931, 1935 yıllarında TBMM Atatürk'ü yeniden cumhurbaşkanlığına seçti.
Atatürk
Atatürk sık sık yurt gezilerine çıkarak devlet çalışmalarını yerinde denetledi. İlgililere aksayan yönlerle ilgili talimatlar verdi. Yurt dışına hiçbir resmi ziyaret için çıkmamakla birlikte, Cumhurbaşkanı sıfatıyla Türkiye'yi ziyaret eden yabancı ülke devlet başkanlarını, başbakanlarını, bakanlarını ve komutanlarını ağırladı.
15-20 Ekim 1927 arasında Kurtuluş Savaşı'nı ve Cumhuriyet'in kuruluşunu anlatan büyük 'unu (Söylev), 29 Ekim 1933 tarihinde de 'nu okudu. Nutuk, hem Kurtuluş Savaşı'nın hesabını veren, bir diğer deyişle ulusal mücadelenin kimlere karşı niçin ve nasıl verildiğini anlatan, hem de mücadelenin Cumhuriyet kurulduktan sonraki safhasında yapılması gerekenler ve yapılacak olanlar konusunda önemli bilgiler içeren değerli ve önemli bir konuşmadır.
Atatürk özel yaşamında sadelik içinde yaşadı. 1923'te 'la evlendi. Birçok yurt gezisine birlikte çıktılar. Bu evlilik 5 Ağustos 1925 tarihine dek sürdü.
Mustafa Kemal'e Atatürk soyadı verilmiştir.
"Yurtta Barış, Dünyada Barış" sözünü söyleyebilecek kadar yüce olan Atatürk, 1930'lu yıllarda eski Yunan başbakanı tarafından 'ne aday gösterilmiştir. Fakat bu nedense nobel jürisinin dikkatini çekmemiştir...
1937 yılında çiftliklerini hazineye, bir kısım taşınmazlarını da Ankara ve Bursa Belediyelerine bağışladı. Mirasından kızkardeşine, manevi evlatlarına, ve 'na pay ayırdı. , saat 9:05'te, yakalandığı hastalığından kurtulamayarak 'da 'nda hayata gözlerini yumdu. Cenazesi günü törenle geçici istirahatgâhı olan 'ne defnedildi. yapıldıktan sonra nâaşı görkemli bir törenle günü ebedi istirahatgâhına gömüldü.
Kişiliği []
Atatürk ve Sabiha Gökçen
Kitap okumayı, müzik dinlemeyi, dans etmeyi, ata binmeyi ve yüzmeyi çok severdi. oyunlarına, , türkülerine büyük ilgisi vardı. ve oynamaktan büyük keyif alırdı. Sakarya adlı atına ve köpeği Fox'a çok değer verirdi. Zengin bir kitaplık oluşturmuştu. Akşam yemeklerine devlet adamlarını, sanatçıları ve bilim adamlarını davet eder, ülkenin sorunlarını tartışırdı. Temiz ve düzenli giyinmeye özen gösterirdi. Doğayı çok severdi. Sık sık 'ne gider, modern tarıma geçiş yolunda yürütülen çalışmalara bizzat katılırdı. ve biliyordu.
Özel hayatında büyük bir sadelik içinde yaşayan Atatürk çocukları çok severdi. Zorlu savaş yıllarında bile çocuklarla yakından ilgilenmiş; birçok çocuğun hamiliğini üstlenmiş, birçoğunu da manevi evlat olarak kendine seçmişti. Atatürk'ün manevi evlatları, , , , , , , , , 'dır. İzmir zaferinde Yunan bayrağını yerden alması bilinen bir olaydır.
Soyadı kanunu ile birlikte ve tarafından çıkarılan tarihli ve 2587 sayılı kanun ile ile kendisine "Türklerin " anlamına gelen Atatürk ismi verilmiştir (24 Kasım 1934).
İnkılapları []
Siyasal inkılaplar
Toplumsal inkılaplar
Eğitim ve kültür alanındaki inkılaplar
ve
Ekonomik inkılaplar
Hukuki inkılaplar
Ana madde:
Atatürk, kendi deyişiyle Türkiye'yi "Çağdaş uygarlık düzeyinin üstüne çıkarmak" amacıyla bir dizi inkılap yapımında öncü rol oynadı. Bu değişiklikler köklü oluşları ve eski sistemi düzenlemektense yerine yenisini getirmeleri nedeniyle reform değil, inkılap olarak bizzat kendisi tarafından adlandırılmışlar ve genelde olarak anılmışlardır. Her ne kadar devrimleri olarakda anılsa da devrim kavramı ihtilal kavramının eş anlamlısı olduğundan ve kanla gerçekleşeği için Atatürk ihtilal gibi negatif bir kavram yerine değişim anlamına inkılap kavramını seçmiştir. Bu yapılanlar beş ana başlık altında toplanabilir:
Siyasal alandaki inkılaplar []
Atatürk tanıtıyor, Sivas, 20 Eylül 1928.
Cumhuriyetin İlanı, milletin yönetilme şeklinin belirlenmiş olduğu, Atatürk'ün siyasi devrimlerinden bir tanesidir. Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde (TBMM) 25 Ekim 1923'te ortaya çıkan kabine bunalımı sonucunda, bu yönetim şeklinin kusurları daha net ortaya çıkmış ve 29 Ekim'de Anayasanın ilgili maddeleri değiştirilerek, ülkenin yönetim şekli cumhuriyet olarak belirlenmiştir.
Saltanatın Kaldırılması, Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde 1 Kasım 1922'de çıkarılan bir yasa ile Osmanlı Hanedanının Türk toplumu üzerindeki otoritesinin yıkılması ve monarşinin kaldırılmasıdır. Bu Türk toplumunun demokratikleşmesi yolundaki önemli dönemeçlerden biridir. Atatürk Devrimleri arasında ilk uygulamaya konulanıdır.
Halifeliğin kaldırılması (3 Mart 1924), son olarak Osmanlı Hanedanı elinde bulunan halifelik sıfatının, Türkiye Cumhuriyeti tarafından kaldırılması olayıdır. Devletin laikleştirilmesi yolunda yapılmış siyasi bir devrimdir.
Toplumsal alandaki inkılaplar []
Kadınlara ve erkeklerle eşit haklar verilmesi (-)
( )
Tekkelerin, zâviyelerin ve türbelerin kapatılması ( )
( )
Lâkapların ve unvanların kaldırılması ( )
Uluslararası saat, takvim ve uzunluk ölçülerinin kabulü (-)
Hukuk alanındaki inkılaplar []
(-)
Eğitim ve kültür alanındaki devrimler []
() ( )
kabulü ( )
Türk ve Tarih Kurumlarının kurulması (-)
Üniversite öğreniminin düzenlenmesi ( )
Güzel sanatlarda yenilikler
Eserleri []
Tâbiye Meselesinin Halli ve Emirlerin Sureti Tahririne Dair Nesayih
Takımın Muharebe Talimi (Almanca'dan çeviri - 1908)
Atatürk'ün ayrıca, 1915-1918 yılları arasında Anafartalar, Doğu Cephesi ve Karlsbad'daki hatıralarını yazdığı günlükleri de bulunmaktadır. Bunlardan Anafartalar Muharebatı'na Ait Tarihçe, tarafından kitap olarak basılmıştır. Bununla birlikte 1908-1938 yılları arasında Mustafa Kemal'in imza attığı, yazdığı, söylediği,kişisel notları dahil her şeyin toplandığı adlı bir ansiklopedi de Kaynak Yayınları tarafından hazırlanmaktadır.
01.08.07, 18:26
Mustafa Kemal Atatürk
