POLİSİN; GÖREV, YETKİ VE SORUMLULUK ÜÇGENİ


Hasan Hüseyin ÇALI
Komiser
Fizik İnc ve Kriminalistik Bilim Uzmanı
Aksaray Polis MYO Öğretim Görevlisi

Polise; 271 kanun, 51 tüzük, 168 yönetmelik, 87 Bakanlar Kurulu Kararnamesi ve 62 yönerge[1] görev vermektedir, ayrıca gerek mülki amirin (Vali-Kaymakam) gerekse idari amirin (Polis Amirleri) polise görev verdiği bilinmektedir Bu görevleri yaparken de, polisler yetkilerini kullanmaktadırlar

Bu yetkilerin başlıcalarını şu şekilde sıralayabiliriz

* Göz altına Alma Yetkisi

Bazı polislerin, yetkilerini tam olarak bilmedikleri için; yetkilerini aştıkları veya yetkilerini bilmedikleri için görevlerini yerine getirmedikleri, bu yüzden de sorumlu tutuldukları bilinmektedir Yetkilerin aşılması yüzünden “İnsan Hakları İhlalleri” gündeme gelmektedir Bunun önlenmesi için, özellikle AB Uyum Yasaları ile değişen gelişmelere dikkat çekmek[2] ve “Polisin Yetkileri”nin tekrar hatırlatılması gerekmektedir
Polisin; görev, yetki ve sorumluluk üçgeni bir örnekle açıklayalım Toplumsal olaylarda, polisin görevi kamu düzenini ve güvenliğini sağlamak, yasa dışı bir gösteride ise, gösteriyi sona erdirmektir Polis bu görevi yerine getirirken yetkilerini kullanacaktır Bu yetkiler topluluğun dağılması için zor kullanmadır Zor kullanma; sözlü ikazdan, tazyikli su püskürtme, jop kullanma ve silah kullanmaya kadar derece derece artan bir yelpaze oluşturmaktadır Uygun olan zor kullanma derecesinin kullanılması gerekmektedir Örneğin; toplumsal olayda, göstericiler tarafından herhangi bir silah vb bir cisimle karşı koyma olmadığı halde, polisin doğrudan göstericilere karşı silah kullanması gibi Bu durumda kişiler sorumlu olmaktan kurtulamazlar


Polisin yetkisini, başka bir temsille, “benzin”e benzetebiliriz Benzin olmadan araba yürümez, Polis de yetkisi olmadan görevlerini yürütemez Bir de araba kullanırken, yavaş sürmek kazaya sebep olabilir ve etraftakiler rahatsız olabilir, ayrıca arabayı hızla sürmek kazaya sebep olabilir, hem biz hem başkaları zarar görebilir Burada da, yetkiyi kullanmama ve aşırı kullanma durumunda, hem kendimize, hem karşımızdakine hem de devlete zarar gelebileceğine dikkat çekilmiştir

Polisimiz kendisine tanını yetkileri son derece dikkatli kullanmak zorundadır, aşağıda sunulan maddeler, yol gösterici olmaları yönü ile yararlı olacaktır
Polis soruşturmaları yani; tanıkların, mağdurların ve şüphelilerin dinlenmesi, üst-araçların aranması, arama-taramalar, yazışmaların ele geçirilmesi ve telefonların dinlenmesiyle ilgili olarak, “İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi’nde, Yasaların Uygulanmasından Sorumlu Olanlar için Davranış Kuralı’nda, Zorla Kayıplara Karşı Tüm Kişilerin Korunması Bildirgesi’nde” yer alan bazı önemli detaylar aşağıda ele alınmıştır[3]

Her bireyin, kişi güvenliği hakkı vardır
Her kişinin, hakça (dürüst) bir yargılanma hakkı vardır
Her kişi, suçluluğu dürüst bir yargılamayla yasal olarak ortaya konuluncaya değin suçsuz sayılır
Hiç kimsenin özel yaşamına, ailesine, konutuna yada yazışmalarına (iletişimine) keyfi biçimde karışılamaz
Hiç kimsenin onuru ve sanı, yasadışı saldırılara (ihlallere) konu olamaz
Bilgiler elde etmek amacıyla sanıklar, tanıklar yada mağdurlar üzerinde, bedensel yada zihinsel, hiçbir baskı yapılamayacaktır
İşkenceye ve başka insanlık dışı yada aşağılayıcı davranışlara başvurmak kesinlikle yasaktır
Mağdur ve tanıklara, sevecenlik (merhamet) ve onurlarına saygı ile davranılması gerekir
Duygusal (hassas) bilgilerin işlenmesinde her zaman en büyük özenin gösterilmesi ve gizlilik niteliğine saygı gösterilmesi gerekir
Hiç kimse, kendisine karşı tanıklık yapmaya yada suçluluğunu kabul etmeye zorlanamaz
Bir soruşturmanın, gerektiği gibi haklılığının kanıtlanması ve yasayla öngörülen yönteme göre yürütülmesi gerekir
Soruşturmaların; çarçabuk, yetkili, kapsamlı (çok dikkatli) ve yansız biçimde yürütülmesi gerekir
Soruşturmaların; mağdurların kimliğini belirleme, kanıtlar elde etme, tanıklar bulma, bir cezai suçun nedenini, işleniş biçimini ve işlendiği yeri ve zamanı ortaya koyma ve faillerin kimliğini belirleme ve onları yakalama amacı taşıması gerekir
Suçların işlendiği yerlerin özenle incelenmesi gerekir ve kanıt öğelerinin özenle toplanması ve korunması gerekir