Bu yazıda Linux altında çeşitli yöntemlerle program kurulumlarının nasıl yapıldığı gösterilecektir.
İçindekiler

* Red Hat Package Manager (RPM)
* K Desktop paket yöneticisi: kpackage
* KDE ve Gnome dosya yöneticileri
* Komut satırı kurulumu: rpm
* RPM ve parametreleri
* Sıkıştırılmış arşivlerden program kurulumu: tar.gz
* Yazılımın derlenmesi

Linux'ta paket yüklemek ve güncellemek oldukça kolaydır. Redhat tarafından geliştirilen RPM (RedHat Package Manager) sayesinde o yazılıma ait bütün program dosyaları, dökümantasyon, veri dosyaları ve konfigürasyon dosyaları sistemimize yüklenebilir. Paketleri yüklemek kaldırmak ve güncellemek için RPM kolayca kullanılabilir. Verilecek tek bir komut ile bu çeşit işlemlerin herbirini kolayca yerine getirebiliriz. Ayrıca uygulamaların kaynak kodundan da yüklemesini yapabilirsiniz. Yapılandırma programcıkları kullanılarak oldukça kolay hale gelen bir sistemde 3 komut ile de bu işlemi RPM alternatifi olarak kullanabiliriz. Yapılandırma programcığı sistemimizi otomatik olarak algılar ve sistemimize özgü bir makefile dosyası yaratır. Daha sonra bu oluşturulan dosyadaki verilere göre diğer komutları kullanarak program kurma işlemini yerine getiririz. RPM paketlerine rpmfind.net adlı adresten tüm şimdiye kadar ortama sunulmuş RPM paketlerinin deposuna erişebilirsiniz. Freashmeat.net adresinde ise yeni çıkan ve gelişmekte olan paketlere ulaşabilirsiniz. Ayrıca çeşitli açık yazılım üreten firmaların sitelerinden de RPM paketleri bilgisayarınıza indirebilirsiniz (oracle.com)

Red Hat Package Manager (RPM)
RPM konfigürasyon, dökümantasyon, görüntü, örnek ve program dosyalarının yanı sıra bir uygulama tarafından kullanılabilecek bütün diğer dosyaları otomatik olarak yükleyen Windows kurulum sihirbazına oldukça benzer. RPM paketlerini yüklemek ve kaldırmak için bir kabuk komut satırında rpm komutunu kullanabilir ya da kpackage veya GnomeRPM gibi herhangi bir pencere-tabanlı RPM programından yararlanabiliriz. CD-ROM�larınızın üzerindeki RPM paketleri Linux için mevcut olan paket sayısı göz önüne alındığında sadece ufak bir kısmını temsil etmektedir. FTP sitelerinden daha fazla ve değişik RPM peketine kolaylıkla erişebilir ve sisteminizi güncelleyebilirsiniz.

Uyarı

Görmek için lütfen buradan üye olunuz.

adresinde kapsamlı RPM paketi deposu bulabilirsiniz. CDROM�unuzdan bir yazılımı yüklemek için ise öncelikle RPMS dizinine geçmek ve sonra da istediğiniz paketi yüklemelisiniz. Erişmeye çalışmadan önce CDROM unuzu bağladığınızdan emin olun. Buradaki paketleri sisteminizdeki bir dizine yerleştirdikten sonra yüklemek için rpm komutunu yada bir grafik arayüzü kullanabilirsiniz.
K Desktop Paket Yöneticisi: kpackage
KDE masaüstü, kpackage adı verilen oldukça güçlü ve kullanımı kolay bir RPM paketi yöneticisini içerir. Grafik ortamda komut satırında kpackage komutu ile sistemimizde K desktop yüklü olduğu sürece herhangi bir pencere yönetisinde başlatılabilir. Kpackage penceresinin sağ tarafında Properties ve File List adında sekmelere sahip iki tane panel vardır. Properties panelinde RPM paketindeki yazılımın sürüm numarası ve üreticiler de dahil olmak üzere birtakım bilgiler görüntülenir. File List panelinde ise yazılım paketinde yer alan dosyalar listelenir. Kpackage programını kullanarak yüklü paketleri görmek, yüklü olan bir paketi kaldırmak veya yeni paket kurmak oldukça kolaydır. Bir paketi yüklemek için, file menusunden open seçeneği ile dosyamizin olduğu dizinden dosyamizi seçili hale getiririz. Paketin güncellenmesi ve test edilmesi seçeneklerini de içeren bir installation iletişim kutusu görüntülenir. Halen yüklü olan paketler için update seçeneği belirir. Test seçeneği ile ise bir kurulum gerçekten yüklemeden test edilebilir.

KDE ve Gnome dosya yöneticileri
Gnome'a RPM paketlerini doğrudan doğruya dosya yöneticisinden yükleyebilirsiniz. Paketin konumunu tespit ettikten sonra simgesini sağ tıklayarak install veya update seçeneklerine erişebiliriz. KDE dosya yöneticisi kurulum için kpackage programını kullansa da RPM paketlerinin dosya yöneticisi tarafından kullanılmasını imkan verir.
Komut satırı kurulumu: rpm
rpm komutu ile paketleri idare edebilir, sorgulayabilir, kendi paketlerinizi oluşturabilir ve sahip olduklarınızı doğrulatabilirsiniz. Paketlerin idare edilmesi, yeni paketlerin yüklenmesi, yeni sürümlere terfi edilmesi ve paketlerin kaldırılması işlemlerini kapsar. Yeni bir yazılımı yüklemek için -i parametresini, yüklü olan herhangi bir paketi güncellemek için -u parametresini kullanırız. Kurulu olan paketi kaldırmak için -e parametresi kullanılır. Paketin kurulu olup olmadığının kontrolü -q parametresi ile yapılabilir. qa parametresi ile yüklü paketlerin listesine ulaşılabilir.

RPM ve parametreleri
rpm -i bir paketi yükler
rpm -e bir paketi kaldırır.
rpm -q bir paketi sorgular.
rpm -U yükleme ile aynı fakat önceki sürümü kaldırır
rpm -verify bir paketin doğru olarak yüklendiğini onaylar.
--nodeps hiçbir bağımlılık kontrolü yapmadan yükler
--force Çakışmalara rağmen kurulum işlemini zorla gerçekleştirir.
--percent kurulum sırasında paket yüzde miktarını gösterir.
--test kurulumu test eder; yüklemez, sadece çakışmaları kontrol eder.
-h paket yüklenirken # sembollerini görüntüler.
rpm -qa bütün paketleri sorgular
rpm -qR bu paketin bağımlılığı olan paketleri listeler
rpm -qi bütün paket bilgilerini görüntüler.
rpm -ql paketteki dosyaları listeler.
rpm -qd Sadece paketteki dökümantasyon dosyalarını listeler.
rpm -qc Sadece paketteki konfigürasyon dosyalarını listeler.
Sıkıştırılmış arşivlerden program kurulumu: tar.gz
İnternette birçok sayfadan RPM dosyasi ile birlikte tar.gz formatında sıkıştırılmış arşiv dosyası da edinilebilir. Bu dosyalar programın kaynak kodlarını içermektedir. Genelde kaynak kodlarının bulunduğu arşiv dosyasını bir dizin içersinde kurarız. Eğer gelişi güzel bir şekilde paketleri bulunduğumuz dizinlere açarsak belli bir süre gereksiz birçok kaynak kodu ile harddiskimiz dolar. Bu yüzden arşivlenmiş dosyaları açarken belli bir strateji izlememiz gerekir. Genelde kurulacak paketler /usr/local dizinin içine açılır ve bu dizin içersinde kurulur. Paketlerin bazıları açıldıklarında kendilerine bir dizin yaratarak o dizin içersine kurulurlar fakat bir genelleme değildir. Bu yüzden paketi açmadan önce kaynak arşiv dosyamızı /usr/src dizini içersine taşımamız gerekir. bunu

mv dosya-adi.tar.gz /usr/local

komutu ile paketi çektiğimiz dizinden /usr/local dizinine paketin aktarımı gerçekleştirilir. Bu aşamadan sonra aşağıdaki komut ile

tar -ztvf paket-adı

arşiv dosyamızın bir dizin yaratıp yaratmadığı kontrol edilir. Kontrolden sonra eğer dizin yaratılmıyorsa siz kendiniz mkdir komutu ile bir dizin yaratarak kaynak kodlarını bu dizin içersine açarsınız. Bu işlemler sıarasında midnight commander gibi bir dosya yöneticisi kullanmanızda tavsiye edilebilir. Eğer bir kaynak kodlarının bir dizin içersine koyulduğu tespit ediliyorsa artık arşivimizi güvenle açabiliriz. Aksi taktirde paketi yarattığımız dizine taşıdıktan sonra kaynak kodun açılmaasını sağlarız. Arşivimizi açmak için

tar -xvfz paket-adı

komutu kullanılır. Buradaki tar komutundan sonraki x parametresi dosyaları çıkarmak için, v parametresi dosyalar çıkartılırken yol isimlerini görüntülemek için, f parametresini ve dosya ismini kullaniriz. Ayrıca bu parametrelere bir z parametresi de ekleyerek açma ve çıkarma işlemlerini tek bir tar komutunda birleştirebiliriz. Ayrıca eğer dosyanın uzantısı tar.gz değil de tar.z ise parametre olarak -Zvf girilmelidir.
Yazılımın derlenmesi
Kaynak kodlarının açıldığı dizin içersinde genel olarak README veya INSTALL şeklinde bir dosya mevcuttur. Bu dosyalar içersinde paketin kurulumu sıarsında izlenecek yollar tarif edilmiştir. Genelde bu kurulum notlarının olduğu dizinde configure adındabir programcık mevcuttur. Bu program makinenizin konfigurasyonu hakkında bilgi toplayarak bu bilgilere göre bir makefile oluşturur. Oluşturulan bu makefile programın makinenize gore kurulumunu sağlar. Örneğin bazı makinelerde C derleyicisi olarak gcc yerine cc kullanılmaktadır. "configure" programcığı makinemizin kendine has özelliklerine göre bize bir makefile oluşturur. configure programcığını

./configure

komutu ile çalıştırırız. Daha sonra o dizinde makefile dosyası oluşur. Bu makefile dosyasını

make

komutu ile derlemek üzere kurulumu başlatırız. Bu komut ile birlikte o dizindeki kurulumla ilgil dosyalar bir düzene sokulur bir liste oluşturulur. make komutu ile makefile dosyasındaki yapıya göre kurulum dosyaları hazırlanır. Bu noktadan sonra hazırlanan kurulum dosyalrının bilgisayarımızda gerekli yerlere kurulması kısmının gerçekleştirilmesi için

make install

komutunu veririz. Eğer programı kuracağımız dizinleri ve kurulum dosyalarının gönderileceği dizinleri değiştirmek istiyorsak makefile dosyasını düzenleyerek bu amacımıza kolayca ulaşabiliriz. Bu komuttaki kurulumun gerçekleştirilmesini sağlayan install ******inde kurulum işlemini adım adım gerçekleştirecek olan komutlar yer almaktadır. Böylece programımızı makinemizin konfigürasyon bilgilerine göre programın kaynak kodlarından kurmuş olduk.

Gelecek A.Ş Dokümantasyon Servisi