Orta Anadolu Bölgesi’nde tarihi İpek Yolu’nun önemli merkezlerinden birisi olan Aksaray günümüzde de doğu-batı ve kuzey-güney yönleri arasında uzanan ana bağlantı yollarının kavşağında yer almaktadır Aksaray kuzeyden Kırşehir doğudan Nevşehir güneydoğudan Niğde kuzeybatıdan Ankara batı ve güneyden Konya illeri ile çevrilidir

Türkiye’nin ikinci büyük gölü olan Tuz Gölü’nün güneydoğusunda yer alan Aksaray ilinin yeryüzü şekillerini Hasan Dağı Melendiz Dağları ve Ekecik Dağı gibi eski volkanik dağlar ile bu dağlardan püsküren lavların meydana getirdiği platolar ile ovalar oluşturmaktadır Yüzölçümü 6232 km2’dir

İlin ekonomisi tarım ve turizme dayanmaktadır Buğday arpa patates üzüm ve elma yetiştirilir Ayrıca kavak üretimi de önem kazanmıştır Geniş otlaklarında da koyun beslendiği gibi yörenin önemli bir hayvan pazarıdır Koçaş Devlet Üretme Çiftliği ilin 25 km uzaklığındadır Bölgede halı ve kilim dokumacılığı yaygın olup özellikle Taşpınar halıları ile ünlüdür

Aksaray eski bir tarihi yerleşim alanıdır Neolitik Çağa inen tarihi yörede MÖ8000-5000 yıllarında insanların yaşadığı ortaya çıkan buluntulardan anlaşılmaktadır Nitekim Aksaray’ın 25 km doğusundaki Aşıklıhöyük’te Neolitik Çağdan kalma kalıntılarla karşılaşılmıştır Kentin 18 km kuzeybatısındaki Acemhöyükte de Kalkolitik Çağdan başlayan yerleşim alanları bulunmaktadır Bunlar MÖ5500’den başlayarak 2000 yılının başlarına kadar sürmektedir Bölge Asurluların önemli bir ticaret merkezi idiOrta Anadolu’da MÖXIIIyüzyıl sonlarına kadar devam eden Hitit egemenliği burada etkisini göstermiştir

Kapodokia Kralı Arkhelaos bugünkü kentin bulunduğu yerde tarafından kurulmuş ve kente Arkhelais adı verilmiştirArchelais kentinin kuruluşu ilk çağlara kadar uzanmaktadır MÖIIIyüzyılda kurulmuş olan Hitit merkezi Karaura daha sonraları da yörenin Garsauritis olarak anılması nedeni ile Archelais Garsaurarı isimli kentin aynı olduğu bilinmektedir Roma İmparatoru Cladius’un ( MS 41-54 ) kente koloni ayrıcalığı tanıması ile kent önemli bir alışveriş merkezi olmuştur Archelais Bizanslılarla Araplar arasında bir çok kez el değiştirmiştir

Malazgirt savaşının ( 1071 ) ardından Türk Egemenliği altına giren kent Anadolu da bulunan ve Türklerin yerleşik olarak kaldığı ilk şehir merkezlerinden biri olmuştur Anadolu Selçukluları burasını imar etmiş ve özellikle İzzettin Kılıçarslan kentin ortasına yörenin beyaz taşlarından görkemli bir saray yaptırmıştırKente de bu saraydan ötürü Aksaray ismi verilmiştir

Yanardağ küllerinin sıkışmasından oluşan tüf tabakalarının çok kolay kazılabilme özelliği nedeniyle bölgemize çok sayıda yeraltı şehri dik yamaçlara kaya içinde yerleşme birimleri yapılmıştır MS Iyüzyılda Aziz Paul ve müritleri tarafından Anadolu’da yayılmaya başlayan Hıristiyanlık çok tanrılı Roma taraftarlarının büyük tepkisine neden olduğundan ilk Hıristiyanlar korunmak amacıyla bu yöreye gelmişlerdir MSVIIyüzyıl sonlarından itibaren Arapların Anadolu üzerinden İstanbul’a yaptıkları seferler nedeni ile bölgeye sığınan Hıristiyanların sayısı çok artmış Ihlara Gelveri ve Göreme gibi yerleşim birimlerini oluşturmuşlardır

1142 yıllarında Selçuklu egemenliğine giren Aksaray’a II Kılıçaslan zamanında saraylar medreselerzaviyeler kervansaraylar yaptırılmış Azerbaycan ve Orta Asya’dan getirilen halk buraya getirilerek yerleştirilmiştir Bu yıllarda Aksaray Selçukluların askeri üssü konumundaydı Özellikle Kılıçaslan’ın babası Sultan Mesut Danişmentlere karşı Aksaray’ı bir askeri üs olarak kullanmıştır AksaraySelçuklulardan İlhanlı Danişmentli Karamanoğulları egemenliğinde kalmıştır 1470 yılında İshak Paşa tarafından ele geçirilen Aksaray Osmanlı topraklarına dahil olmuştur İstanbul’un fethinden sonra boşalan şehrin iskanı için Aksaray halkının büyük bir bölümü İstanbul’a nakledilmiş ve bugün İstanbul’daki Aksaray’ın olduğu yere yerleştirildiklerinden bu semte de Aksaray adı verilmiştir

Aksaray Osmanlılar zamanında Konya eyaletine bağlı sancak merkezi idi Şemseddin Sami Kâmusü’l Alâm’da buradan XIXyüzyılda Konya Vilayetinin Niğde sancağına bağlı kaza merkezi olarak söz etmektedir Aksaray 1924’te il yapılmış 1933 yılında Niğde’ye bağlanmıştır 21 Haziran 1989 yılında Niğde’den ayrılıp il olmuştur

Aksaray’da günümüze ulaşan belli başlı tarihi yapılar arasında; Güzelyurt İlçesindeki kiliseler Kalanlar Köprüsü Başköprü Nakkaş Köprüsü Debbağlar Köprüsü Eğri Minare Ulu Cami Yusuf Hakiki Baba Mescidi ve Türbesi Yunus Emre Türbesi Şeyh Hamdi Veli (Somuncu Baba) Türbesi IIKılıçarslan Türbesi Selime Sultan Türbesi Ali Paşa Türbesi Baydı Hatun Türbesi Melik Gazi Hangâhı Zinciriye Medresesi Paşa Hamamı Alay Han Sultan Han Öresin Han ve Ağzıkara Han bulunmaktadır