Antep şehri Osmanlı idaresine girdikten sonra 16 ve 17 yüzyılda sanayi ve ticaret hızla gelişti Esnaf birlikleri, medreseler, köy, aşiret ve oymak örgütleri çok düzenli şeklide çalıştıVakıflar yoluyla birçok medreseler, kitaplık, han, hamam, cami, bedesten gibi topluma yararlı tesisler meydana getirildi Transit ticaret önem kazandı Esnaf teşkilatlarının çok düzenli çalıştığı ve şehirde yabancı tabiyetli bir tüccarlar grubu faaliyeti ve buna bağlı olarak yabancı konsoloslukların bulunduğu Osmanlı Devleti şer’i mahkeme sicillerinde belirtilmektedir Antep’i ziyaret eden Evliya Çelebi’nin verdiği bilgilere göre Antep’te 32 mahalle, 8067 ev, 140 okul, 14 hamam, 6 han ve 40 tekkesi bulunmaktaydı 16yy sonlarına doğru Osmanlı Devleti’nin genel durumuna bağlı olarak Antep’te de genel durum yavaş yavaş bozulmaya başladı Devlet uzun süren İran ve Avusturya savaşlarının giderlerini karşılamak için halktan aldığı vergileri arttırdı Yeniçerilerde dükkan ve ev basarak halkı huzursuz etmeye başlamıştı Anadolu’da çıkan Celali isyanları da Antep’i çok etkilemiştir Celali isyanları sırasında (1596-1610) Şeri mahkeme sicillerinden anlaşıldığına göre Gaziantep çok kötü günler geçirmiş; bölgenin emniyetinden sorumlu yeniçeri ve yöneticiler ilk fırsatta halkı soymuşlar, mallarını yağmalamışlardır Gaziantep çevresinde bulunan haydut ve eşkıya çetelerini bizzat yöneticiler korumuştur Yöneticilerin bazıları, haydutları rakiplerinin üzerine yada savunmasız halkın malına, canına ve ırzına saldırtmıştır Vergi toplama bahanesiyle birçok soygun düzenlemişlerdir Bu dönemde Gaziantep yöresinde gerek yeniçerilerle, gerek çeşitli mezheplere bağlı halk arasında çetin mücadeleler meydana gelmiştir Ekonomik durumu daha da bozulan halk dağlara ve ıssız yerlere çekilmiştir Yollar üzerindeki köyler ve kasabalar ıssızlaşmıştır Ticaret ve sanayi buna bağlı olarak gerilemeye başlamıştır 1610-1838 yılları arasında Gaziantep’de birçok esnaf ayaklanması olmuş ve savaşlar devam ettiğinden vergi toplamak bahanesiyle Antep birçok kez kuşatılmıştır 17yüzyılın başlarında ise merkezi Kilis olmak üzere çıkan Canpolatoğlu isyanı Gaziantep’i de etkisi altına almıştır Bölge Valisi, Hüseyin Paşa ve Ali paşalar ayaklanarak Osmanlı Devleti’nden ayrı bir devlet kurma kararı almışlardır Ayrı para bastırarak kendi adlarına hutbe okutmuşlardır Halep civarında bir bağımsız devlet kurmak isteyen Canpolatoğlu çevresinde Türk olmayan toplulukları birleştirmeye başlamıştır İsyanı bastırmaya gelen Osmanlı ordusunun "Ulufeciyan Yemini” denilen bölümü 1607 kışını Gaziantep’te geçirmiştirAntepliler, Anadolu Türklerini temsil eden Osmanlılardan yana olmuşlardır Yine bu dönemde Halep’ten Kalenderoğlu isyanını bastırmak için Maraş’a giden Kuyucu Murat Paşa’da Gaziantep’e uğramıştır 1632’de Maraş Beylerbeyi Rum Mehmet ile Şam Valisi Deli Yusuf Paşa’nın aralarının açılması ve tartışmaları Antep’e huzursuz günler yaşatmıştır Gaziantep kalesine kapanan Rum Mehmet, kaleyi muhasara eden ve kendisinden sonra Maraş Beylerbeyi olan Besnili Ali Bey tarafından yakalanarak öldürülmüştür Antep Osmanlı idaresine girdikten sonra da devam eden Arap ve Kürt aşiretlerinin saldırıları 17yüzyılda sıklaştı Arap aşiretleri genellikle Antep’in güneyinde yani Kuzey Suriye’de Kürt aşiretleri ise Urfa, Mardin, Diyarbakır çevresinde Türkmen aşiretleri ise Antep bölgesinde hakim idi Osmanlı Devleti, Antep bölgesine yapılan bu saldırıları durdurmak için birçok teşebbüste bulunmuş fakat başarılı olamamıştır Osmanlı Devleti bu saldırıları durdurmak için Antep bölgesine Türkmen aşiretleri yerleştirmiş bir nevi yapılan saldırılara karşı Antep’e yerleştiren Türkmenler set görevinde bulunuyordu1734 tarihli bir fermenda Sedd-i Urban diye anılan, Türkiye-Suriye sınırına elbeyliler aşireti yerleştirilmişti 18yüzyılda Antep’te ekonomik sosyal düzenin bozulmasının nedeni de yine Avusturya, İran savaşları için Antep halkından birçok genç askere alınmış ve birçoğu da geri dönmemiş, buna bağlı olarak çalışan insan gücü azalınca üretimde beraberinde düşmüştür 18 yüzyılda aşiret saldırıları devam etmiş buna bir de yeniçerilerin halkı disiplinsizlikleri eklenince Antep’te asayiş tümüyle bozulmuştur Antep’te birçok sahte yeniçerinin ortaya çıktığı Osmanlı şer’iyye sicillerinde kayıtlıdır 1792' den itibaren Antep’te birçok ayaklanma çıkmış ve bunların birçoğunu yeniçeriler çıkarmıştır 1790 yılında Nuri Mehmet Paşa Antep’e düzeni getirmek için çalışmıştırYeniçerilerin soygunculuk, eşkiyalık ve çeşitli yolsuzluklarını önlemek ve ayrıca Bektaşilerin halka saldırarak huzuru bozmaları üzerine Mehmet Nuri Paşa asker toplamış ve bu askerlerin giderlerini karşılamak için Antep’li zenginlerden para toplamıştır Fakat Mehmet Nuri Paşa’nın bu faaliyetleri çıkarlarına ters düşen kişilerin hoşuna gitmemiş ve sonucunda idam edilmiştir
18.09.09, 23:20
16.17. ve 18.YÜZYILLARDA ANTEP
