M. Celâl Bayar, (d.
,
- ö.
,
),
milletvekili, bakan, başbakanı ve cumhurbaşkanı.
yılında
'nın
ilçesinin
köyünde doğmuştur. Ailesi, şimdi
'a ait olan Plevne şehrinden göç etmişlerdir. Celal Bayar'ın babası, ilmiye sınıfına mensup bir fıkıh bilgini olan Abdullah Fehmi Efendi'dir. 93 Harbi'nden sonra muhacir olarak geldiği Bursa'nın Umurbey köyündeki rüştiyede müdürlük ve bir ara Gemlik'te müftülük yapmıştır. Annesi ise bir Karay/Hazar Musevi-Türküdür[
].
Celâl Bayar, ilk ve orta öğreniminden sonra memuriyet hayatına atıldı. Adliye, reji ve bankacılık sahasında memuriyet görevlerinde bulundu. Gemlik Mahkeme ve Reji Kalemleri'nde memur olarak çalışma hayatına başlamıştır. Ardından Bursa'ya giderek
'nda görev almış ve bu sırada
Harir Darüttalimi ve
Collège français de l'Assomption isimli okullara devam etmiştir. Bursa'daki çalışmalarını
Deutsche Orientbank'ta sürdürmüştür. Daha sonra
İttihad-ı Milli bankasında çalışmıştır. Bu sırada İnegöllü Refet Bey'in kızı Reşide ile evlenmiştir.
yılında
'in ilanından sonra
'ne katıldı. Bu cemiyetin
Şubesi Genel Sekreterliğini yaptı. 1918 yılında Müdafaa-i Hukuk-ı Osmaniye Cemiyeti'ne girmiştir.
1913 Yılı sonunda İzmir'e gelen Celâl Bayar İttihat Terakki Cemiyeti'ne katmak için spor yapan Altay'lı gençleri davet etti ve 1914 yılının 16 Ocak tarihinde Altay fiilen kuruldu. Celâl Bayar Şark İdadisinde faaliyet gösteren Altay'ın kuruluşu için para yardımında bulundu.
'de toplanan son
'ne
milletvekili olarak katıldı. Türk Millî Mücadelesinin başlaması ile birlikte Anadolu'ya geçerek bu harekete fiilen
Galip Hoca olarak katıldı.
Bu mücadelenin kazanılması sırasında Batı Anadolu'da faaliyet gösterdi. Aynı zamanda Birinci Büyük Millet Meclisi'nde Saruhan (Manisa) Milletvekili olarak görev aldı.
'de İktisat Vekili oldu.
'na müşavir göreviyle katıldı.
seçimlerinden sonra İkinci Büyük Millet Meclisi'ne İzmir Milletvekili olarak girdi.
yılında
'nın kurulmasında önemli rol oynadı. İktisat Vekilliği görevinde bulundu.
'nin kuruluşunda mücadele adamı, politikacı ve iktisatçı olarak temayüz etti.
-
tarihleri arasında İktisat Vekilliği,
-
yılları arasında Başvekillik yaptı.
yılına kadar İzmir Milletvekili olarak siyasî hayatını sürdürdü.
Çok partili siyasî hayata geçilmesi üzerine
yılında arkadaşları ile birlikte
'yi kurdu ve başkanlığına getirildi. Partisinin
seçimlerini kazanmasından sonra aynı yıl
tarafından Türkiye'nin üçüncü
seçildi. On yıl boyunca sürdürdüğü bu görevden
harekâtı ile
yılında ayrıldı.
tarafından idama mahkum edildi. (
) Yaşı nedeniyle idam cezası daha sonra müebbet hapse çevrildi. Yassıada'dan
bölge cezaevine nakledilen Bayar,
tarihinde rahatsızlığı nedeniyle serbest bırakıldı.
'da da dönemin Cumhurbaşkanı
tarafından, Anayasa'nın 97. maddesinde yazılı sebeplere dayanılarak affedildi.
tarihinde, 103 yaşında
'da vefat etti ve memleketi olan Bursa-Umurbey'de toprağa verildi.
Doğduğu ev, Yapı Kredi Bankası Genel Müdürü Kazım Taşkent'in katkılarıyla restore edilmiştir.