Mustafa Fevzi Çakmak,
Müşir Mustafa Fevzi Paşa,
Mareşal Fevzi Çakmak Paşa (doğum
- ölüm
İstanbul) Türkiye Cumhuriyeti kurucularından.
unvanı almış Türk komutanı. Cumhuriyet döneminin ilk,
'nin 2.
'dır.
Bir süre Erkan-ı Harbiye (Genelkurmay) 4. Şube'de görev yaptıktan sonra
'da Metroviçe Tümeni'nin kurmay heyetinde görevlendirildi. Balkanlar'daki
ve
çetelere karşı verilen mücadeleye katıldı. Kısa aralıklarla terfi ederek 1907'de miralaylığa (albay) yükseldi.
yılında
ilan edildiğinde 35. Fırka Komutanı ve Taşlıca Mutasarrıfıydı.
'da
'ta çıkan ayaklanmayı bastırmakla görevlendirilen Kosova Kolordusu'nun kurmay başkanlığı'na atandı.
'de
başlayınca Rumeli'nin savunmasıyla görevli Garp (Vardar) ordusunun kurmay başkanlığına getirildi.
(1912-1913) sırasında 21. Tümen Komutan Vekilliği, Vardar Ordusu Harekat Şubesi Başkanlığı yaptı.
Fevzi Paşa'nın, Balkan Savaşları çıktığı dönemde 21. Yakova Nizamiye Fırkası K. Vekilliği 'nde;
'de Kosova Kuvay-ı Umumiye Kurmay Başkanlığ ı'nda;
'de de Balkan Harbi Seferberliği'nin başlangıcında Vardar Ordusu K. I. Şube Müdürlüğü 'nde görevlendirildiğini daha öncede belirtmiştik. Sırp Cephesi'nde Vardar Ordusu Harekât Şube Müdürü olarak bulunan Fevzi Paşa'nın başarılı askerî faaliyetlerine rağmen, Garp Vilayetleri'nde
'den itibaren Türk Hakimiyeti sona ermiştir.
'te 5. Kolordu Komutanlığı'na atandı.
'de rütbesi mirlivalığa (
) yükseltildi.
imzalandığında sağlık nedenleri ile İstanbul'da bulunuyordu.
'den
'a kadar Erkanıharbiye reisliği yani bugünkü karşılığı Genelkurmay Başkanlığı görevinde bulundu. 1. Ordu Müfettişliği, Askeri Şura üyeliği, Ali Rıza Paşa ve Salih Hulusi Paşa hükümetlerinde harbiye nazırlığı (savaş bakanı, milli savunma bakanı) (Şubat - Nisan 1920) yaptı. Harbiye nazırlığı sırasında Anadolu'daki ulusal harekete silah ve cephane gönderilmesini kolaylaştırıcı bir tutum izledi.
İstanbul'un
tarafından resmen işgalinin (
) ardından
'ya geçmeye karar veren Fevzi Paşa,
'de
'ya ulaştı. İstasyonda
tarafından törenle karşılandı. Birinci dönem
'ye
milletvekili olarak katıldı.
'de milli müdafaa vekilliğine getirildi.
'de milli müdafaa vekilliği üzerinde kalmak üzere icra vekilleri heyeti reisliğini (başbakanlık) de üstlendi.
'de
tarafından ulusal hareketin önderlerinden biri olarak rütbesinin kaldırılmasına, nişanlarının geri alınmasına ve
karar verildi.
'nin ardından
'de rütbesi TBMM kararıyla birinci ferikliğe (
) yükseltildi.
'ndan bir süre önce, aynı zamanda Garp Cephesi Komutanlığı görevini de yürüttüğü için Ankara'da sürekli bulunamayan
'nın (İnönü) yerine Genelkurmay Başkanlığı görevine getirildi. (
)
'de milli müdafaa vekilliği,
'de icra vekilleri heyeti reisliği görevlerinden ayrıldı ve Genelkurmay Başkanı olarak Büyük Taaruz'un hazırlıklarıyla ilgilendi. Zaferle sonuçlanan
'nın (
) ardından
'ta rütbesi Başkomutan Mustafa Kemal Paşa tarafından meclis adına müşirliğe (mareşal) yükseltildi. Cumhuriyetin ilanından sonra
'nin ilk Genelkurmay Başkanı oldu
Cumhuriyet dönemi
Erkân-ı Harbiye-i Umumiye Vekilliği'nin kaldırılmasıyla; Erkân-ı Harbiye-i Umumiye Reisliği 'ne atanan Mareşal Fevzi Çakmak,
'e kadar askerlik görevinde bulundu.
'de askerlik görevini, siyasete tercih ederek İstanbul Milletvekilliği'nden istifa etti. Erkân-ı Harbiye-i Umumiye Reisliği görevini 23 yıl yaptıktan sonra
'de Askerî ve Mülkî Tekaüt Yasası'na göre Tahdit-i Sin yani yaş haddinden dolayı emekliye ayrıldı. VIII. Dönemde TBMM'de
listesinden bağımsız aday olarak İstanbul Milletvekili seçildi.
'da Meclise katılan Fevzi Paşa, partisinden ayrılarak;
'de Millet Partisi'nin kurucu üyeleri arasında yer aldı