Ölümcül mantar buğday üretimini tehdit ediyor
Financial Times 4 Temmuz 2010
Yıllardır başarılı mücadele verilerek savuşturulan gövde mantarı tehlikesi son yıllarda hızlı şekilde yayılan Ug99 türüyle küresel buğday üretimini tehdit ediyor. Salgının küresel boyuta ulaşması 1 milyar kişi için açlık riski yaratıyor.
Bilim insanları, tarım ürünlerine zarar vererek hem gıda fiyatlarının artmasına hem de açlığa neden olacak bitki hastalıklarının üstesinden gelmek için yıllardır başarılı şekilde mücadele veriyordu.
Ancak, yaklaşık 40 yıldır bitkilerde büyük çaplı bir salgın hastalığın görülmesinin önüne geçen bu başarılar diğer taraftan rehaveti de beraberinde getirdi. Bu iş için ayrılan kaynaklar ve yapılan araştırmalar başka alanlara kaydırıldı. Bunun sonucu olarak da eski hastalıklar geri geldi ve dünya tarımını hazırlıksız biçimde yakalamış oldu.
RÜZGÂRLA YAYILAN ÖLÜMCÜL MİKROP
Tarım uzmanları şu andaki en büyük tehlikenin buğdayda görülen zehirli gövde mantarı salgını olduğunu belirtiyor. ABD'deki Cornell Üniversitesi'nde bitki ıslahı konusunda çalışmalar yapan Profesör Ronnie Coffman bu mantar için, "Rüzgârla yayılan ölümcül bir mikrop" diyor.
Buğday, binlerce yıldır zehirli gövde mantarı hastalığının tehdidiyle karşı karşıya bulunuyor. Ancak, tarım uzmanları en son 1953 ile 1954 yılları arasında ABD'de ve 1973 ile 1974 arasında Avustralya'da görülen salgınlar sonrasında, dayanıklı kültür bitkilerinin kullanılmasıyla bu savaşı kazandıklarını düşündüler.
UGANDA'DA ORTAYA ÇIKTI
Ancak 1999 yılında Uganda'da daha sonra Ug99 adı verilecek yeni bir zehirli gövde mantarı türüne rastlanıldı. Bu mantar hastalığı Uganda'dan sonra Kenya, Etiyopya, Sudan, Yemen ve İran'a sıçradı. Bu sene ise aynı hastalık Güney Afrika'da görüldü.
Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO), doğu ve kuzey Afrika, Ortadoğu, merkez ve güney Asya'da toplam 29 ülkede, dünya buğday üretimin yaklaşık yüzde 37'sine denk gelen ürünün, bu mantar hastalığından etkilendiğini ya da risk altında olduğunu tahmin ediyor.
KÜRESEL TEHDİDE DÖNÜŞTÜ
FAO uzmanlarından David Hodson konuyla ilgili olarak yaptığı değerlendirmede, "Ug99 türlerinin Doğu Afrika'da ortaya çıkması büyük ölçüde kontrol altında tutulan gövde mantarı hastalığını, önemli bir küresel tehdide dönüştürdü" dedi. Dünyadaki buğday tiplerinin yüzde 90'ının bu yeni zehirli salgına karşı korumasız olduğunu belirten Hodson, "Ug99 tıpkı bir grip salgını gibi sürekli olarak evrim geçiriyor" dedi.
Mevcut durum altında alarm seviyesinin yükseltilmesini isteyen tarım uzmanları şimdiye kadar bir acil durum çağrısında bulunmadılar. Buna rağmen, Meksika merkezli Uluslararası Mısır ve Buğday Geliştirme Merkezi'nde görevli Ravi Singh, ülkelerin beklemeye tahammülü olmadığı uyarısını yaptı.
Singh, "Örneğin, Ug99'un Kenya'da rastlanılan türü ilk etapta çok az orandayken bir yıl içinde salgın boyutuna ulaştı" dedi.
1 MİLYAR KİŞİ AÇ KALABİLİR
Küresel boyutta yaşanacak bir gövde mantarı salgını dünya buğday üretimine büyük zarar verebileceği gibi fiyatların hızlı şekilde artmasına ve açlığa da neden olabilir. Bu tip bir salgının yaklaşık 1 milyar insanı açlıkla tehdit edebileceği tahmin ediliyor.
Diğer taraftan, bu tehlikenin boyutu zaten tarihsel ortalamalarının üzerinde seyreden buğday fiyatlarının sert şekilde yükselme riskiyle katlanıyor.
Tarım uzmanları gövde mantarına karşı koymanın en etkili ve en ucuz yolunun ise bu tehdide doğal biçimde direnebilecek buğday türlerinin geliştirilmesi olduğunu belirtiyor.
* Bu haber 2 Temmuz 2010 tarihinde Financial Times'ın internet sitesinde "Deadly fungus threatens global wheat crop" başlığıyla yayımlanmıştır.