Ateizm, Tanrıya veya ruhsal varlıklara olan metafizik inançların reddedilmesi. Var olan gerçekliği inanç yoluyla açıklamayı kabul etmeyen bir düşünce akımıdır.

Ateistler; bazen "tanrıtanımaz" kelimesiyle anılsalarda, bu isimlendirme var olan bir tanrıyı reddetme fikrine atıfta bulunduğu için ateistler tarafından kabul görmez. Ateizm inanç koşullanmalarını, hayali yaratıkları ve olayları reddeder. Ateist bakış açısıyla tanrının yanısıra tüm metafizik inançlar ve tüm ruhani varlıklar da reddedilir.[1]

Ateizm sıklıkla "dinsizlik" ile özdeşleştirilse de, Theravada Budizmi gibi bazı dinlerde de tanrının varlığına rastlanılmaz.[2] Bu yönüyle ateizm ile dinsizlik birebir örtüşmez. Deist akımlara bakıldığında da, tanrıya inancın olduğu ancak dinlerin kabul edilmediği görülür.[3] Ateizm, yaratıcı ve müdaheleci bir tanrıyı kabul eden teizm[4] ile yaratıcı ancak müdahaleci olmayan bir tanrıyı kabul eden deizmden[5] temelde ayrılır. Ayrıca , tanrının varlığı ve yokluğu konusundaki soruları "cevapsız" veya "cevaplandırılamaz" diyerek cevapsız bırakan Agnostizmden de ayrılır.[6]

Ateizmin ontolojik temeli Materyalizmdir.[kaynak belirtilmeli] Başka bir ifade ile Ateizm, "varlık" olarak ölçümlenebilen veya gözlemlenebilen evreni (Fizik Evren) kabul eder. Burada belirtilmesi gereken nokta, insan algısının ötesinde olan ancak ölçümlenebilen bir varlık veya varlık alanı Fizik Evren'e aittir ve reddedilmez. Metafizik, ölçümlenip gözlemlenebilen evrenin ötesinde kalan bir varlık alanı iddiasındadır. Ateizm, evrenin işleyişi ve nasıl oluştuğu ile ilgili açıklama getirmez ancak ateistlerin büyük kısmı ölçüm ve gözlem yöntemiyle bilgi üreten bilimin açıklamalarına başvuruda bulunur.

Günümüzde, Dünya nüfusunun % 2.3’ü kendini ateist, %11.9’u teist olmayan (non-theist) olarak tanımlamaktadır.[7] Bu oran Rusya’da %48’in üzerine çıkmakta, Japonya’da ise %64 ila %65 arasında seyretmektedir. Avrupa Birliğinde oran, %6 ile İtalya ve % 85 ile İsveç arasında değişkenlik göstermektedir.[8] Türkiye'de ise oran %2.5 - %3 arasındadır. [9]

Ateist [değiştir]

Ateist, Tanrı veya Tanrıların varlığını hayal ürünü bulan kişidir. Ateizm bir inanç değildir. Çoğu zaman yanlış ifade edildiği şekli ile (tanrıtanımaz kelimesinde olduğu gibi) tanrıyı inkar eden kişi değildir. Çünkü "inkar" varolan bir şeyin reddedilmesi anlamı taşır, oysa ki ateistlere göre tanrı varolmadığı için onun "inkar edilmesi" de yanlış bir terminolojik kullanım olacaktır.
Kökenbilim [değiştir]
Yunanca αθεοι ateoi

Ateizm kelimesinin kökleri Eski Yunanca'ya dayanır. "Atheos" (theos, Yunanca "tanrı" demek olup başındaki "a" ön takısı ile olumsuzluk belirtir.) "tanrısız" veya "tanrıya inançsız" demektir. A-Teizm, Anti-Teizm (Teizm karşıtı) demek değildir.

İngilizce'ye de Fransızca'dan gelen "athéisme" kelimesinin uyarlanışı "atheism" olarak 1587 civarında bu dile girmiş, Türkçe'ye de çok daha sonraları benzer şekilde uyarlanarak "ateizm" olarak alınmıştır. Ayrıca "tanrıtanımazlık" kelimesi de kullanılmaktadır, ancak bu yanlış bir adlandırmadır.

Ateizm ile ilgili sözcükler de 1587’den hemen sonra türemiştir. Deist 1621’de[10], Teist 1662’de[11], Teizm 1678’de[12], Deizm ise 1682’de[13] ortaya çıkmıştır. Deizm, ilk olarak bugünün Teizm’i yerine kullanılsa da daha sonraları ayrı bir felsefi terim olarak kalıcılığını korumuştur.[14]

Karen Armstrong, “16. ve 17. yüzyıllar boyunca “ateist” sözcüğü polemiklerde küfür olarak kullanıldı. Kimse kendine ateist demeyi aklının ucundan geçirmezdi.”[15] demiştir. Ateizm, bireysel inanç durumunu ifade etmek için ilk defa 18. yüzyıl Avrupa’sında tek tanrılı İbrahimi dinlere inanmayışı ifade etmek için kullanılmıştır.[16] Bu sözcüğün Tanrı’ya inanmayışı ifade etmesi için 20. yüzyıla gelinmesi beklenecekti.[17]
Tarihçe [değiştir]

Ateizmin kökeni ilk dinlerin ve onların ortaya koyduğu tanrı düşüncesinin ortaya çıkışına kadar uzanır. Antik Çağ'da Yunan materyalizminin temsilcileri Demokritos ve Epikuros ateizmin en ünlü temsilcisidir. Orta Çağ'a gelindiğinde kilise ve ruhbanlığın dayattığı gericilikten ötürü hemen hiç kimse dinlerle çelişen düşüncelerini açıkça ortaya koyamamıştır. 18.yy burjuva aydınlanma çağında dine karşı tepkileri koyan düşünürler olduysa da, ateizm en parlak dönemini 19-20.yy da Feuerbach, Marx, Engels, Lenin ve diğer bütün diyalektik maddeci filozoflar ile yaşamıştır.
Erken Dönem Hint İnancı [değiştir]

Hinduizm’in teist bir inanç olmasına karşın ateist bir ekole erken dönemlerde rastlanmaktadır. MÖ 6. Yüzyılda Hindistan’da ortaya çıkmış, gayet materyalist ve teizme karşı bir ekol olan Carvaka, büyük bir ihtimalle Hindistan tarihinin en ateist ekolünü oluşturmuştur. Hint felsefesinin bu bölümü, heterodoks olarak Hinduizm’in diğer altı Ortodoks ekolü ile beraber dikkate alınmamıştır. Ama Hinduizm’in materyalist hareketi açısından kayda değer bir ekoldür.[18]

Hindistan’da Tanrı’nın kabul edilmeyişi Jainizm ve Budizm’de de görülmektedir.[19]
Antik Yunan [değiştir]
Antik Yunan'ın önemli isimlerinden Sokrates

Batı dünyası ateizminin Sokrates öncesi dönemden kök alan kendi öz geçmişi vardır.[20] Fakat bu, Aydınlanma dönemine kadar farklı bir tarzda ortaya çıkmadı. MÖ 5. yüzyılda yaşamış olan Diagoras, mistizmi ve inancı güçlü bir şekilde irdelediği bilinen ilk ateisttir.[21] Critias’ın görüşü, dinin insanlar tarafından yaratıldığı ve insanları korkutarak onlara belirli kurallar dayatan bir sistem olduğudur.[22] Demokritos gibi materyalistler ise evreni ruhani ve mistik kavramlar olmadan saf materyalist yöntemlerle açıklamaya çalışmışlardır. Sokrates öncesi dönemde ateist görüşlere sahip olan diğer filozoflar arasında muhtemelen Prodikos ve Protagoras da vardı. MÖ 3. yüzyılda yaşamış olan Teodorus[23] ve Straton[24] da Tanrı’nın varlığına inanmayan filozoflardı.

Sokrates, mevcut tanrıları sorgulamaya ilham verdiği gerekçesi ile suçlanmıştır.[25] O, ruhlara inanan bir insan olarak tam manasıyla ateist olamayacağını ifade etse de[26] idama mahkûm olmaktan kurtulamamıştır.

Euhemerus’a göre tanrılar sadece kutsallaştırılmış hükümdarlar, fetihçiler ve geçmişin kurucularıdır.[27] Onların dinleri ve mezhepleri, yok olmuş krallıkların devam eden politik yapılarıdır.[28]

Yine bir materyalist olan Epikuros, ölümden sonraki hayatın varlığı ve bireysel kutsiyetler içeren pek çok dinsel doktrinde fikir yürütmüştür. Ona göre ruh tamamen maddesel ve ölümlüdür. Epikurosçuluk, tanrıların yokluğunu iddia etmese de var olmaları halinde insanlıkla alakasız olacaklarını ifade eder.[29]
Filozof Epikuros

Romalı şair Lukretyus da tanrıların olması halinde bunların insanlıkla alakasız olacaklarını ve doğal yaşama kesinlikle müdahil olmayacaklarını söylemiştir. Bu yüzden insanlığın doğaüstü varlıklardan korkmamaları gerektiğini belirtir. Kozmos, atom, ruh, ölümlülük ve din gibi konulardaki Epikurosçu görüşlerini De rerum natura (Varlıkların Doğası Üzerine)[30] adlı eserinde dile getirerek Epikuros’un felsefesini Roma’da tanıtmıştır.[31]

“Ateist”in anlamı antik yunan boyunca değişiklik göstermiştir. Erken dönem hristiyanları, kendi tanrılarına inanmadıkları için paganlar tarafından ateist olarak yaftalanmıştır[32] hatta Roma İmparatorluğu döneminde, Roma tanrılarını reddettikleri için idam edilmişlerdir. Hristiyanlığın Roma tarafından kabul edildiği 381 yılından sonra ise yeni egemen dine aykırı olanlar suç işlemiş sayılmıştır.[33]
Rönesans [değiştir]

Ateizm, orta çağ Avrupa’sında çok nadir görülen bir görüştü. O dönemde metafizik, din ve teoloji egemen olan akımlardı.[33] Ama bu dönemde dahi heterodoks anlayıştan farklı olarak şekillenen, doğa, yücelik, Tanrı’nın erdemi gibi konularda farklı görüşler vardı. Johannes Scotus Eriugena, David of Dinant, Amalric of Bena ve Brethren of the Free Spirit gibi gruplar, hristiyanlığa panteist bir bakış açısı katıyordu.
Modern Dönem [değiştir]

Rönesans ve Reform dönemleri, dini coşku içerisinde bir dirilmeye tanık olmuştur. Yeni dini kurallar, popüler dini düşkünlükler ve yükselen sade Protestan kurallarını benimseyen Kalvinizm gibi tarikatların oluşması bunun ispatıdır.

Hristiyanlığı sorgulamanın yaygınlaşmasının arttığı dönem 17. ve 18. yüzyıllar oldu. Bu konuda Fransa ve İngiltere başı çeken iki ülke oldu. 17. yüzyılın sonlarına doğru pek çok deist hristiyanlıkla dalga geçerken ateizme tepeden bakıyorlardı. Deist fikirlerinden arınarak ateist olan ilk kişi, bilindiği kadarıyla 18. yüzyılın başlarında yaşamış olan bir Fransız papaz, Jean Meslier’dir.[34] Türkçe’ye Mustafa Kemal Atatürk’ün emriyle çevirilen “Sağ Duyu”[35] isimli kitabın yazarı olan Meslier, Baron d’Holbach ve Jacques-André Naigeon gibi ateist düşünürlerden etkilenmiştir.[36]

Fransız İhtilali, ateizmi kapalı salon sohbetlerinden halkın içerisine taşımıştır. Devrim, pek çok din adamını ve özellikle de ruhban sınıfı Fransa’dan kovmuştur.

Napoleon döneminde, Fransız halkının laikleşmesi kurumlaştırıldığı gibi devrimin İtalya’nın kuzeyine ihracı da gerçekleşti. 19. yüzyılda pek çok ateist ve din karşıtı felsefeye sahip düşünür, bütün güçlerini siyasi ve toplumsal devrime adadılar. Onların bu çabaları 1848 devrimlerini kolaylaştırdı ve yükselen uluslar arası sosyalist harekete öncülük etti.

19. yüzyılın ikinci yarısında pek çok ünlü Alman filozof tanrısal olguları reddetti. Ludwig Feuerbach, Arthur Schopenhauer, Karl Marks ve Friederich Nietzsche bunların başlıcalarıydı.[37]

20. yüzyılda ateizm kendini daha çok pratik ateizm olarak sahneledi. Bu dönemde ateizm; varoluşçuluk, nesnelcilik, seküler hümanizm, nihilizm, pozitivizm, Marksizm, feminizm[38] ve genellikle bilimsel ve ulusalcı hareketlerde yer edindi.

20. yüzyılda ateizm, Marks ve Engels’in çalışmalarıyla kendine politik arenada da yer buldu.

1966’da Time dergisinin “Tanrı Öldü mü?”[39] sorusu, Dünya’nın yarıya yakınının “dinsiz” bir yönetim altında bulunduğunu ortaya çıkardı. Ertesi yıl, Arnavutluk’un sosyalist lideri Enver Hoca, ülkesinin tüm dini kurumlara kapatıldığını söyleyerek resmi düzeyde ilk ateist devleti ilan etmiş oldu.[40]
Ateizmin çeşitleri [değiştir]

Ateizm, tarih boyunca çok çeşitli şekillerde sınıflandırılmıştır. Negatif ve pozitif ateizm, ateizmin güçlülüğü ile alakalıyken, esas ayrım ateizmin teorikliği ve pratikliği arasındadır. Teorik ateizmin dallarının her birinin kendine göre mantıksal ya da felsefi dayanakları varken, pratik ateizmin belli başlı dayanakları yoktur. Pratik ateizmde genel bir ilgisizlik ve Tanrı fikri konusunda bilgisizlik görülür.[41]
Negatif ve pozitif ateizm [değiştir]

George H. Smith'in sınıflandırmasına göre ateizmin "negatif ateizm" ( ya da "zayıf ateizm") ve "pozitif ateizm" (ya da "güçlü ateizm") olarak iki çeşidi vardır.

Negatif ateizm, Tanrı'nın varolmasını prensip olarak mümkün görmekle beraber, varolduğuna dair hiçbir gerekçe bulunmadığı gerekçesiyle Tanrı'yı reddeder.

Pozitif ateizm ise, Tanrı'nın varolmasını mümkün görmez. (Bunu, Tanrı kavramının geçerli bir şekilde tanımlanmadığı, içinde çelişkiler taşıdığı veya absürd olduğu, vs. gibi gerekçelere dayanarak yapar).[42]

Negatif ateizmde bir iddia yoktur, sadece bir red vardır. Pozitif ateizmde ise hem bir red, hem de bir karşıt iddia vardır. Pozitif ateistin yaklaşımı ise, "Tanrı'nın varolması mümkün değildir" şeklindedir.

İkisi de sonuçta Tanrı kavramını reddetmek noktasında birleştiğinden, ateizm başlığı altında tanımlanırken ikisinin ortak noktası olan "Tanrı'ya olan inançsızlık" kullanılır. Çünkü bu inançsızlığın sebebi ne olursa olsun, ister delil yetersizliği, ister Tanrı kavramının anlamsızlığı veya absürdlüğü, isterse Tanrı kavramıyla hiç karşılaşmamış olmak olsun, hepsinin ortak noktası kişide Tanrı inancının varolmamasıdır.
Pratik Ateizm [değiştir]

Bu görüşe göre Tanrı’nın varlığı inkar edilmiyor ama ona önemsiz ve gereksiz bir yer veriliyor. Pratik Ateizm’de, Tanrı ne bu dünyaya müdahale eder ne hayata herhangi bir amaç katar ne de her gün sizi etkiler.[41]
Teorik Ateizm [değiştir]

Teorik ateizm, teizmin karşısına net olarak tez koyabilen ateizm çeşididir. Bu tezler ontolojik, epistemolojik, psikolojik, sosyolojik, ekonomik ve mantıksal olabilir.
Epistemolojik ve Ontolojik Tezler [değiştir]

Epistemolojik ateizm, insanların Tanrı’nın varlığını bilemeyeceğini ya da varlığına karar veremeyeceğini iddia eder. Epistemolojik ateizm, temelini pek çok çeşidi olan agnostisizmden alır.[41]
Ludwig Feuerbach'ın Hristiyanlığın Özü adlı eseri (1841) Engels, Marx, David Strauss ve Nietzsche gibi pek çok filozofu etkiledi.
Metafiziksel Tezler [değiştir]

Metafiziksel ateizm, gerçekliğin homojen ve parçalanamaz olduğunu savunan monizm üzerinde şekillenir. Fizik dışı tüm varlıkları net bir şekilde reddeder. Metafiziksel ateizm; panteizm, panenteizm ve deizmi de kapsar.[43]
Psikolojik, Sosyolojik ve Ekonomik Tezler [değiştir]

Ludwig Feuerbach[44] ve Sigmund Freud gibi bazı düşünürler Tanrı’nın, duygusal ve felsefi ihtiyaçlar yüzünden insan tarafından yaratıldığını savunur. Bu, aynı zamanda pek çok Budistin de ortak görüşüdür.[45] Karl Marks ve Friedrich Engels, Feuerbach’tan etkilenerek Tanrı’yı egemen sınıflar tarafından, emekçi halkı ezmek için kullanılan sosyal bir araç olarak görmüşlerdir. Mikhail Bakunin’e göre Tanrı fikri, insandaki adalet isteğini ortadan kaldırır ve insan özgürlüğü önündeki ciddi bir engeldir. Voltaire’in “Eğer Tanrı olmasaydı, onu yaratmak gerekirdi.” sözüne karşılık “Eğer Tanrı olsaydı onu devirmek gerekirdi.” demiştir.[46]
Mantıksal Tezler [değiştir]

Mükemmeliyet, adalet, merhamet, her şeyi bilen, her şeyi yapabilen, ululuk, fiziksel olmayış gibi noktalarda teizme eleştirel yanıtlar getiren ateizm çeşididir.
Tanrının varlığına karşı çıkılan noktalar [değiştir]

Tanrı fikrine karşı çıkışta, ateizmin yeterli görmediği kanıtlar daha da çoğaltılmakla beraber 7 temel başlık altında irdelenebilir.[47]
İlk neden [değiştir]

Teist fikirde öne sürülen “ilk neden” savına ateistler, bu ilk neden fikrinin Tanrı’ya uygulanmıyor oluşundan ötürü karşı çıkmaktadır. Bu hususta tüm ateistler arasında görüş birliği söz konusudur.[47]
Düzen [değiştir]

Evrenin düzenli ve uyumlu olduğu fikrine ateistler birkaç noktada karşı çıkmaktadırlar. Bunlardan ilki, kaotik evrende düzenli alt parçacıkların olabileceği fikridir. İkincisi, herhangi bir düzenin kesin olarak zeka gerektirdiği görüşünün dayanak açısından yetersizliğidir.[47]
Ahlaksal savlar ve adalet fikri [değiştir]

Tanrı olmazsa ahlak veya adalet olmayacağı savına ise ateistler, bunun sadece insanca bir temenni olduğu ve bir varlığın ispatı için herhangi bir delil niteliği taşımadığı gerekçesi ile karşı çıkmaktadırlar.[47]
Sonsuzluk [değiştir]

Sonsuzluk fikrini insanın kavrayamaması ile sonsuzluğu kavrayabilen bir varlığın var olması arasında nedensel bir ilişki göremeyen ateistler, bu iddianın hiçbir şekilde kanıt içermediğini savunmaktadırlar.[47]
İmam Gazali’nin kanıtı [değiştir]

“ya varsa” ile özetlenebilecek bu iddiaya göre inanan insanın kaybedecek bir şeyi yoktur, ancak inanmayan insan sonsuz hayatı kaybedeceği gibi cehennem azabı ile karşılaşacaktır. Bu fikir, ateistler arasında “tüccar mantığı” olarak değerlendirilmektedir. Ateistlere göre, bir şeyin var olması ile değil de bu işten çıkar sağlamaya odaklanan politik anlayışların felsefi açıdan herhangi bir değeri yoktur.[47]
Her şey mümkün olanın en iyisidir [değiştir]

Doğadaki ahenk ve uyum konusundaki teist iddiası konusunda ateistlerin görüşü tamamen doğal seçilimle ilintilidir. Uyumlu olmayanın elenmesi ilkesine dayanan bu olay sonucunda ortaya son derece uyumlu bir yapı çıkmaktadır. Bu olgudan yararlanan ateistler, teistleri “insan burnunun gözlük takmak için yaratıldığı” örneğiyle de eleştirirler.[47]
Mantıksal ve Ontolojik kanıtlar [değiştir]

Mantıksal akıl yürütmelerle Tanrı’nın varlığını ispatlama çabaları olarak özetleyebileceğimiz bu maddenin en bilinen örneği Descartes’in tanrı kanıtıdır. Bu kanıt, Tanrı’yı düşünüyorsak demek ki o vardır, olmayan bir şeyi düşünemeyiz temeline dayanır. Ateistler bu iddiaya pek çok hayali kahramanla karşılık vermektedirler. Kanatlı at pegasusu, boynuzlu at unicornu ya da Noel Baba’yı da aklımızda canlandırmamıza rağmen gerçek hayatta karşılıklarının olmadığını ifade ederler.[47]
Teizm ve Deizm [değiştir]

Teizm, her şeyden önce bir tanrı veya tanrıların var olduğu kabulünün üzerine kurulmuş bir düşünce yapısıdır. Teist görüşte, tanrı veya tanrılar yaratılmamışlardır, olmuş ve olacak her şeyi bilirler, sonsuz kudrete sahiptirler, zaman ve mekandan bağımsızdırlar, bilinen şeyler ile benzerlikleri yoktur. Teizmde çoğunlukla tanrı veya tanrıların evrenin işleyişine müdahale ettikleri inancı hakimdir.

Klasik teizm, anılan özelliklere sahip tanrı veya tanrıları kabul ederek her şeyi bu referans noktasından hareket ile açıklamaya çalışır.

Deizm düşüncesine göre de evren üstün, yüce bir varlık tarafından yaratılmıştır. Deizm'de, teizmin aksine, tanrının evrenin işleyişine müdahale etmediği fikri hakimdir.[48]
Dinlerin reddi [değiştir]

Yahudilik, Hıristiyanlık ve İslamiyet'in en önemli ortak noktası ve en temel özelliği mutlak bir tanrıya olan inançtır. Her üç dinde de tanrının evreni yoktan var ettiği ve tüm yaratıklarının üzerinde mutlak hakimiyeti olduğu inancı vardır. Tanrının yaratıklarından olan insan ise yaratıcısına mutlak bağımlıdır, günahkardır ve hayatı, ancak tanrısının buyruklarını sorgusuz yerine getirdiği sürece bir anlam kazanabilir. Ateizmin çok çeşidi olmakla birlikte tüm kolları böylesi bir inanışı reddeder.[1]

Ateizm tanrının yanısıra tüm "ruhani varlıkları" da reddeder. Ruhani varlıklar dinî sistemlerin temel direklerini meydana getirdiği için buradan ateizmin tüm dinleri de reddettiği sonucu çıkar. Yani ateizm, Yahudi geleneğinden gelen dinlerin yanısıra Dinka ve Nuer gibi Afrika dinlerinin de, Roma ve Yunan medeniyetlerinin antropomorfik tanrılarının da, Hinduizm ve Budizmin ruhani kavramlarının da reddidir.[1]

Bununla birlikte çok geniş, tarihi, kültürel, bilimsel ve felsefi temelleri olan ateizmi sadece "tanrının ve dinlerin reddi" olarak tanımlamak yetersiz bir açıklama olur.
Felsefenin temel sorunu, maddecilik ve idealizm [değiştir]

Kelime anlamı olarak maddecilik demek olan materyalizm, madde dışında hiçbir gerçekliğin olmadığını savunan felsefi görüştür. Ateizmin de en temel felsefi dayanağı olan materyalizm, madde temeline dayandığı için ruh, cin, peri, tanrı, şeytan gibi doğaüstü (madde üstü) tüm kavramları reddeder.

Maddeci öğretinin geniş kitleler tarafından anlaşılmasına önemli katkıları olan Marksist filozof Georges Politzer maddeciliği, "...belli ilkelerden hareket ederek doğa olaylarını ve bunun doğal sonucu olarak toplumsal yaşamın olaylarını anlama ve yorumlama tarzı..."[49] olarak tarif eder.

Georges Politzer felsefenin temel sorununu "Ya madde (varlık, doğa) başı sonu olmayan, sonsuz ilktir, ve ruh (düşünce, bilinç) bundan türemiştir. Ya da ruh (düşünce, bilinç) başı sonu olmayan, sonsuz ilktir, ve madde (varlık, doğa) bundan türemiştir."[49] şeklinde özetler. Politzer'e göre burada birinci yanıt felsefi maddeciliğin temelini, ikinci yanıt ise felsefi idealizmden gelen bütün öğretilerin temelini oluşturur.
Nüfus dağılımı [değiştir]

Ana madde: Ateizmin demografisi

2007 yılında dünyadaki ateistlerin ve agnostiklerin oranı.[50]

Dünyadaki toplam ateist nüfusu ve bunun dağılımını tam olarak tespit etmek oldukça zor. İnanç anketlerinde ateizme farklı anlamlar yükleyenler olduğu gibi bunu diğer din dışı felsefi görüşlerle karıştıranlar da oldukça fazla.[51] Ama 2005 yılında, Britanica Ansiklopedisi’nin yapmış olduğu araştırma bu konuda kabul edilebilir bir sonuç ortaya koyuyor. Buna göre, herhangi bir dine bağlı olmayan insanlar %11.9, ateist olanlar ise %2.3 dolaylarında.[7] Kimi düşünürler Budizm gibi Tanrı kavramından yoksun felsefe üyelerinin de ateist sayılması gerektiği görüşünde. Onları da eklersek oran %2.3’ü katbekat aşıyor.

Kasım-Aralık 2006 tarihinde Financial Times’ta yayınlanan bir anket, ABD ve beş Avrupa ülkesindeki oranları gösteriyor. Bu ankete göre Amerikalılar, Tanrı ya da yaratıcı bir güç konusunda Avrupalılardan daha inançlı (%73). Avrupa’da ise en inançlılar %62 ile İtalyanlar. En az inananlar ise (beş Avrupa ülkesi arasında) %27 ile Fransızlar. Fransa’da kendini ateist olarak tanımlayan insanların oranı %32. Buna eşit oranda agnostik sayısı mevcut.[52]

Bir AB araştırmasına göre ise AB nüfusunun %18’i herhangi bir Tanrı’ya inanmıyor. %27’si ruhani varlıkları onaylıyor. %52’si ise en az bir Tanrı’ya inanıyor. Bu oran, okulu 15 yaş civarında bırakanlar arasında %65’e çıkıyor.[53]
Avrupa'da, "Herhangi bir tür ruh, Tanrı ya da yaratıcı gücün olduğuna inanmıyorum" diyenlerin oranları.[54]

1998 tarihli Nature dergisinde yayınlanan bir araştırmaya göre ABD Ulusal Bilim Akademisi üyelerinin inançlılık oranı, %85’i inanan ABD halkına göre %7.0 ile o zamana kadarki en düşük seviyeye düşmüş durumdaydı.[55] Massachusetts Teknoloji Enstitüsünden Frank Sulloway ve California Devlet Üniversitesi’nden Michael Shermer’ın eğitim düzeyi ile inanç arasındaki dağılımı konu alan araştırmasında eğitim düzeyinin artmasına paralel olarak inanan insan oranının da azalmakta olduğu tespit edildi.[56]

2006 yılında Avustralya’daki nüfus sayımlarında sorulan “Kişinin Dini Nedir?” sorusuna Avustralya halkı %18.7 oranında “Hiçbir Din” cevabını verdi. Soru isteğe bağlı olarak soruldu ve nüfusun %11.2’si bu soruyu cevaplamadı.[57] Aynı yıl Yeni Zelanda’da yapılan nüfus sayımında da “Dininiz Nedir?” diye bir soru soruldu. Halkın %34.7’si “Hiçbir Din” derken %12.2’si ya soruyu yanıtlamadı ya da soruya itiraz etti.[58]

Bilim ve teknoloji [değiştir]

* Peter Atkins (1940–): İngiltere’de Oxford‘da kimya profesörü.[1]
* Julius Axelrod (1912–2004): ABD'li Nobel Ödülü ödülü sahibi biyokimyacı.[2]
* Edward Battersby Bailey (1881–1965): İngiliz jeolog, British Jeoloji Akademisinin yöneticisi.[3]
* Patrick Bateson (1938–): İngiliz biyolog ve bilim yazarı, Cambridge Üniversitesi’inde profesör ve Londra zooloji derneği başkanı. [4]
* Patrick Blackett ,(1897–1974): Nobel Fizik Ödülü sahibi.[5]
* Susan Blackmore (1951–): İngiliz psikolog.[6]
* Hermann Bondi, (1919–2005): Avusturyalı Kozmolojist. Büyük patlama teorisine karşıt gelişen Durağan durum Teorisi savunucusu.[7][8]
* Paul D. Boyer (1918–): ABD'li biyokimyacı .[9]
* Ruth Mack Brunswick (1897–1946): ABD'li psikolog.[10]
* Sean M. Carroll (1956–): ABD'li kozmolojist.[11]
* Subrahmanyan Chandrasekhar (1910–1995): Nobel fizik ödülü sahibi astrofizikçi.[12]
* William Kingdon Clifford (1845–1879): İngiliz matematikçi ve filozof.[13]
* Frank Close (1845–1879): İngiliz fizikçi. Oxford Üniversitesinde fizik profesörü.[14]
* Francis Crick (1916–2004): İngiliz moleküler biyolog, fizikçi. 1953’de DNA molekülleri bulan kişidir. Nobel ödülü sahibidir.[15][16][17][18][19][20][21]
* Howard Dalton (1944–2008): İngiliz mikrobiyolog [22]
* Richard Dawkins (1941–): İngiliz zoolog, biyolog, Oxford’da profesör. Yazdığı kitaplar batı dünyasında en çok satanlar arasına girdi. Ateizmin önde gelen savunucularındandır. [23]
* Arnaud Denjoy (1884–1974): Fransız matematikçi[24]
* Albert Ellis (1913–2007): ABD'li psikolog.[25].
* Leon Festinger (1919–1989): ABD'li sosyal psikoloji uzmanı.[26].
* Richard Feynman (1918–1988): ABD'li fizikçi. 1965 Nobel fizik ödülü sahibi.[27][28]
* Sigmund Freud (1856–1939): Psikanalizin kurucusu, psikolog.[29]
* Erich Fromm (1900–1980): Yahudi kökenli Alman sosyal psikoloji uzmanı, filozof.[30]
* Christer Fuglesang (1957–), İsveçli astronot ve fizikçi.[31]
* Vitaly Ginzburg (1916–): Rus fizikçi.2003 Nobel fizik ödülü sahibi. [32]
* Stephen Jay Gould (1941–2002): ABD'li paleontolog, biyolog ve bilim tarihçisi.[33]
* Susan Greenfield, Baroness Greenfield, (1950–): İngiliz bilim insanı.[34]
* Jonathan Haidt (c.1964–): Virginia Üniversitesi'nde psikoloji uzmanı.[35]
* E. T. 'Teddy' Hall (1924–2001): İngiliz arkeolog.[36]
* Sir James Hall (1761–1832): İskoç jeolog ve kimyacı.[37]
* Beverly Halstead (1933–1991): İngiliz paleontolog.[38]
* G. H. Hardy (1877–1947): İngiliz matematikçi.[39][40]
* Stephen Hawking. Evren bilimci.[41][42].[43]
* Peter Higgs (1929–): Britanyalı fizik teorisyeni.[44]
* Lancelot Hogben (1895–1975): İngiliz zoolog.[45]
* Nicholas Humphrey (1943–): Britanyalı psikolog. [46]
* Sir Julian Huxley (1887–1975): İngiliz evrimci biyolog.[47]
* Frédéric Joliot-Curie (1900–1958): Fransız Nobel ödülü sahibi fizikçi.[48][49]
* Steve Jones (1944–): Britanyalı genetik profesörü.[50]
* Harold Kroto (1939–): 1996 Nobel ödülü sahibi kimyacı.[51]
* Alfred Kinsey (1894–1956): Amerikalı biyolog, zooloji profesörü.[52]
* Richard Leakey (1944–): Kenyalı paleontolog, arkeolog ve çevreci.[53]
* Félix Le Dantec (1869–1917): Fransız biyolog.[54]
* John Leslie (1766–1832): İskoç matematikçi ve fizikçi.[55]
* H. Christopher Longuet-Higgins (1923–2004): İngiliz kimya teorisyeni.[56]
* John Maynard Smith (1920–2004): Britanyalı evrim biyoloğu ve genetikçi. [57]
* Ernst Mayr (1904–2005): Taxonomist, tropical explorer, bilim tarihçisi, doğacı.[58]
* Peter Medawar (1915–1987): Psikolog. Nobel psikoloji ödülü sahibi.[59]
* Jeff Medkeff (1968–2008): ABD'li astronomi bilgini.[60]
* Jonathan Miller(1934–): Britanyalı fizikçi, aktör, tiyatrocu ve operacı, tv sunucusu. 2004’te televizyonda 'Atheism: A Rough History of Disbelief (Ateizm: Şüphe Tarihinin bir Taslağı) adlı programı hazırladı ve sundu.[61][62]
* Peter D. Mitchell (1920–1992): 1978 Nobel ödülü sahibi biyokimyacı[63]
* Jacques Monod (1910–1976): Fransız biyolog. 1965 Nobel ödülü sahibi. [64]
* Desmond Morris (1928–): İngiliz zoolog ve etnolog [65][66]
* Fritz Müller (1821–1897): Alman biyolog. Evrim teorisyenlerinden.[67]
* Hermann Joseph Muller (1890–1967): ABD'li genetikçi, eğitimci. 1946 Nobel ödülü sahibi. [68]
* PZ Myers (1957–): ABD'li biyoloji profesörü.[69]
* Paul Nurse (1949–): 2001 Nobel ödülü sahibi.[70]
* Linus Pauling (1901–1994): ABD'li kimyacı. 1954 Nobel kimya ödülünü 1962’de Nobel barış ödülünü kazandı.[71]
* John Allen Paulos (1945–): Matematik profesörü.[72]
* Ivan Pavlov (1849–1936): Nobel ödülü sahibi Rus fizyolog, psikolog ve hekim.[73]
* Francis Perrin (1901–1992): Fransız fizikçi.[74]
* Massimo Pigliucci (1964–): Stony Brook Universitesi'nde evrim ve çevre bilimi profesörü. [75]
* Steven Pinker (1954–): Kanadalı psikolog.[76]
* Norman Pirie (1954–): Britanyalı biyokimyacı. DNA ve RNA çalışmaları yapıyor..[77]
* Ronald Plasterk (1957–): Moleküler genetikçi.[78]
* Derek J. de Solla Price (1922–1983): Britanyalı-Amerikan bilim tarihçisi. [79]
* Frank P. Ramsey (1903–1930): Britanyalı matematikçi.[80]
* Richard J. Roberts (1943–): Britanyalı biyokimyacı, moleküler biyolog. 1993’de tıp alanında nobel ödülü kazandı. [81][82][83]
* Steven Rose (1938–): Londra üniversitesinde biyoloji profesörü. [84]
* Oliver Sacks (1933–): ABD'li nöroloji uzmanı.[85]
* Carl Sagan (1934–1996): ABD'li astronomi bilgini. [86][87]
* Robert Sapolsky (1957–): Stanford University’de profesör..[88]
* Amartya Kumar Sen (1933–): 1998 Ekonomi dalında Nobel ödülünün sahibi.[89][90][91][92]
* Claude Shannon (1916–2001): Amerikalı elektrik mühendisi, matematikçi. [93]
* Michael Smith (1932–2000): Kanada doğumlu Britanyalı biyokimyacı.1993 Nobel Ödülü sahibi. [94]
* Richard Stallman (1953–): Amerikalı bilgisayar uzmanı, aktivist, Hacker, yazılım uzmanı.[95]
* Victor J. Stenger (1935–): ABD'li fizik profesörü. Çalıştığı kurumlar.[96]
* Eleazar Sukenik (1889–1953): İsrailli arkeolog. Hebrew Üniversitesi profesörü. [97]
* Leonard Susskind (1940–): Amerikalı fizik teorisyeni, Stanford University’de profesör. superstring teorisinin yaratıcısı..[98]
* Raymond Tallis (1946–): Filozof.[99]
* Frank J. Tipler (1947–): Amerikalı fizik ve matematik profesörü.[100]
* Gherman Titov (1935–2000): Sovyet astronot. Dünya yörüngesine çıkan ikinci insan.[101]
* Linus Torvalds (1969–): Finlandiyalı yazılım mühendisi. Bugün dünyada hızla yaygınlaşan Linux işletim sisteminin çekirdeğini yazan kişi.[102]
* Alan Turing (1912–1954): İngiliz matematikçi. Modern bilgisayar biliminin kurucusu.[103][104]
* Matthew Turner (d. c.1789): Kimyager.[105][106]
* W. Grey Walter (1910–1977): ABD'li nörofizyolog[107]
* James D. Watson (1928–): DNA yapısı hakkında yaptığı çalışmalarla 1962 Nobel Ödülünün sahibi.[108][109]
* Steven Weinberg (1933–): ABD'li fizik teorisyeni. 1979 Nobel fizik ödülü sahibi.[110][111][112]
* David Sloan Wilson (1949–): ABD'li evrim biyoloğu.[113]
* Lewis Wolpert Biyolog.[114]
* Steve Wozniak (1950–): Apple Computer [115]
* Elizur Wright (1804–1885): ABD'li matematikçi. [116]
* Victor Weisskopf (1908–1972): Avusturya kökenli Amerikalı fizik teorisyeni. [117]