AMASYA'YA ÖZGÜ KONUŞMA BİÇİMLERİ, ATASÖZLERİ, DEYİMLER, DUALAR

Amasya'da bütün Türkiye'de kullanılan deyim ve atasözlerinin yanı sıra sadece bu bölgede kullanılan ifadeler de bulunmaktadır"Hışırım çıktı" "Benden yemlen yumurtayı başkasına bırak" "Hızlı yürüsen deli, yavaş yürüsen ölü derler" "Gıcır gıcır devrilesice" bunlardan sadece bir kaçıdır

ATASÖZLERİ



* Eşeğin kulağına yasin okunmaz (O laftan anlamaz cahile ne anlatıyorsun Boşa konuşuyorsun Ya da kendi bildiğini yapar, seni dinlemez anlamında kullanılır)

* Yıl da azdı kul da azdı (Kocaya kaçan kızlar için söylenir)

* Gölden yiyo, imarette yatıyo (Hazırı yemesini seviyor ama durumunu düzeltmek için hiç bir şey yapmıyor anlamında, tembel insanlar için kullanılır)

* Her köyün bir soğan doğraması olur (Genelde Anadolu’da bilinen “Her yiğidin bir yoğurt yemesi vardır” atasözüyle aynı anlamdadır)

* Bıçağın önü de arkası da kesiyor (Her durumda kendini haklı çıkartıyor Herkezten destek gördüğü için kimseyi takmıyorİnsanları hiçe sayıyor Anlamında kullanılır)

* Benden yemlen yumurtayı başkasına bırak (“Karnını ben doyuruyorum, kazancını başkasına
yediriyorsun” anlamında kullanılır)


DEYİMLER



* Kül haşhaş olmak (Cam gibi çabuk kırılan eşyaların ya da toplu halde bulunan nesnelerin düşünce etrafa dağılması anlamında kullanılır)

* Muhtarın karısı muhtarın yarısı ("Sen ne dersen de bu iş onun tarafından olacağı yerde başka karışanlar ve karar verecek olanlarda var İş onunla bitmiyor" anlamında kullanılır)

* Arka gelmeyince ön açılmıyo (Aklıma bir şey gelmiyor Gelse hepsini anlatacağım…)

* Seversen esmer sev sevdikçe bağlanır

Pek sevme beyazı, üç günde bir kirlenir

* Kumanın gemisi yürür, elti gemisi yürümez (Kumanın olduğu yerde eltinin sözü geçmez)

* Seni omuzuna alınca ayakların yere değmesin (Evleneceğin kişi fakir olmasın Seni hiç bir şeye muhtaç etmesin)

* Ali evlendi Güllü gelin oldu (Olan oldu Herkes yerini buldu İş işten geçti ya da herkes kenara çekildi Olanlar bana oldu anlamında kullanılır)

* Bu ne biçim gayda, büyüklerde olur fayda (Bir işi yapmadan önce bir bilen büyüğe danış)

* Gayseriluyuk (“Okuma-yazma biliyor musunuz?” diye sorulduğunda “Kayseriliyiz” denir Bu okuma- yazma bilmiyoruz anl***** gelir Ayrıca “Kaç yılında doğdunuz” sorusuna da “anadan doğma yaşıyoruz” cevabı verilir)

* Hızlı yürüsen deli, yavaş yürüsen ölü derler (Her şeye bir bahane bulunur)

* Gezgüç (Çok gezenlere denir)

* Köprüden geçerken yan yana yürümüşler (Akraba olmadıkları halde akrabasıymış gibi davranan ya da çok uzaktan da olsa akrabalığı bulunan kişiler için söylenir)

* Hışırım çıktı (Çok yoruldum)

* Fahridin mi?: İhtiyarladın mı?


DUALAR



* Allah ömrün uzun etsin

* Tuttuğun altın olsun


* Allah sana oğul ekmeği, gelin ekmeği yedirsin

BEDDUALAR



* Allah sana parmak versin de tırnak vermesin (Allah sana fırsat vermesin anlamında kullanılmıştır)


* Elma yerken dişin gırılsın inşallah (Şaka ile karışık da söylenir)

* Allah sende oğlundan gızından bul (Bana yaptıklarının cezasını gör Ama benden değil de en sevdiğin kişiler tarafından canın yansın Bu benim sana vereceğim karşılıktan daha çok canını acıtacaktır)


* Gıcır gıcır devrilesice (Ağaç kesilirken gıcır gıcır diye ses çıkartır “Sende hayata son verirken acı çek ve inleyerek öl” Anlamında kullanılır)
* Allah kapına kara kilitler asılsın (Neslini devam ettirecek bir ailen olmasın, ailen bölünsün, ocağın tütmesin anlamında kullanılır)

AMASYA ÜNLÜLERİ
Köklü ve zengin bir tarihi yanında ilimiz 1861'de Fransız GPerrot'un "Amasya Anadolu'nun Oxford'udur 25000 kişilik nüfusunun 2000'i öğrenci olup, 18 medresede öğrenim görmektedir" beyanlarıyla bir çok devirde önemli kültür merkezi olduğu bilinmektedir Amasya'da yetişen düşünür, din, bilim ve devlet adamlarından bazıları şunlardır:

Bilim Adamları:
• Amasyalı Strabon
• Sabuncuzade Şerefeddin
• Akşemseddin
• Sucaeddin İlyas Çelebi
• Hayrettin Çelebi
• Pir Sina Abdurrahman Çelebi
Sporcular:
• Yaşar Doğu
• Metin Uludağ
Şairler:
• Aşık Paşa (1272-1332)
• Ahmedi (1334-1413)
• Zeynep Hatun (Zennünisa 3-1474)
• Mihri (?-1506)
• Figani
Din Adamları:
• Ali Cemal Çelebi (Zembilli Ali Efendi ?-1525)
• Memikzade Mustafa Efendi
• Hacı Hafız Tevfik Efendi
• Abdurrahman Kamil Efendi
• Süleyman Uludağ
Padişahlar:
• Şehzade Murat (IIMurat)
• Şehzade Selim (Yavuz Sultan Selim)
• Şehzade Bayezıd (Yıldırım Bayezıt, 1404-1451)
Vezirler:
• Yörgüç Paşa (?-1414)
• Bayezıd Paşa (?-1421)
• Cafer Çelebi (?-1515)
• Hacı Hüseyin Paşa (?-1762)
• Mehmet Paşa
• Yakut Paşa
Sadrazamlar:
• İshak Paşa (?-1483)
• Kara Mustafa Paşa (1634-1683)
• Naili Abdullah Paşa
• Şırvanızade Mehmet Paşa
Tarihçiler:
• Aşık Paşa Zade (Derviş Ahmet Aşıki, 1400-?)
• İsmail Hami Danışmend (1889-1967)
• Abdi-Zade Hüseyin Hüsameddin (Yasar) (1868-1939)
Hatta- Bestakar- Ressam :
• Yâkûtü'l Musta'sımî
• Şeyh Hamdullah (1429-1519)
• Bestekar (İrfan ÖZBAKIR)
• Ressam Nilgün Sözer