Bir hizmet endüstrisi olan turizm olayını düzenleyen turizm kurallarının toplamından ibaret bir hukuk dalıdır.
Bir başka tanımda ise Turizm Hukuku; turisti ve turizm endüstrisi kuruluşlarını etkileyen kurallar topluluğudur.

TURİZM HUKUKU’ NUN NİTELİKLERİ

A) Turizm Hukuku uluslararası nitelikli bir hukuk dalıdır. Bu hukuk dalı ülkeye gelen yabancılar ile ülke dışına giden yabancıların tümüne uygulanan kurallar olduğu için evrensel nitelikli kurallar topluluğudur. Örneğin; birçok ülkenin turizme ilişkin tanımları, uluslararası turizm örgütleri ile yapılan çalışmalar esas alınarak düzenlenmiştir.

B) Turizm hukuku; kamu ve özel hukuk kurallarının içiçe uygulandığı bir hukuk dalıdır. Borçlar Hukuku’ nun temel ilkesi olan sözleşme serbestisi Turizm Hukuku’ nda da geçerlidir. Ancak; özellikle sözleşmenin ekonomik yönden zayıf tarafı olan turistin korunması amacıyla emredici nitelikte kurallar konularak sözleşme serbestisi kısıtlanabilir. Örneğin; seyahat acentalarının kuruluş aşamasında Turizm Bakanlığı’ na yatırdıkları kuruluş teminatı, zarar gören turistin başvurusu halinde acentanında görüşü alınarak turistin zararının ödenmesi için kullanılmaktadır.

C) Turizm Hukuku; turizm sektöründeki gelişmelere paralel olarak piyasa ekonomisi kuralları içinde yönlenen bir hukuk dalıdır.

TURİZM HUKUKU’ NUN KAYNAKLARI

1) TURİZM HUKUKU’ NUN ULUSAL KAYNAKLARI

A) YAZILI KAYNAKLAR: Anayasa
Yasalar (1618 sayılı Seyahat Acentaları ve Seyahat Acentaları
Birliği Kanunu), (2634 sayılı Turizm Teşvik Kanunu)
Yasa hükmünde kararnameler (Turizm Bakanlığı’ nın teşkilat ve
görevleri hakkında kanun hükmünde kararname)
Tüzükler (Turizm Bakanlığı Teftiş Kurulu Tüzüğü)
Yönetmelikler (Profesyonel Turist Rehberliği yönetmeliği, Av
Turizmi Yönetmeliği, Yat Turizmi Yönetmeliği)

B) YAZISIZ KAYNAKLAR: Örf, adet ve gelenek hukuk kuralları

2) TURİZM HUKUKU’ NUN ULUSLARARASI KAYNAKLARI

A) İKİ TARAFLI ANLAŞMA: Bunlar turizm ilişkileri ile ilgili konuları çözmek için iki ülkenin aralarında yaptığı anlaşmalarıdır. Ülkemizin dış politikası gereği 43 ülke ile ikili turizm işbirliği anlaşması bulunmaktadır.

B) ÇOK TARAFLI ANLAŞMALAR: İkiden fazla devletin imza koymasıyla yapılan anlaşmalardır.


ULUSAL TURİZM ÖRGÜTLERİ

TURİZM BAKANLIĞI: Ülkemizde turizme yönelik ilk kural koyma çalışmaları 1890 yılında başlamıştır. 1923 yılında kurulan Seyyahin Cemiyeti öncü sayılacak bir kuruluştur. Kuruluş aynı zamanda Turing Kulübü adını almış günümüzde de Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu olarak faaliyetlerini göstermektedir. 1963 yılında turizm konusunda özgür politikalar oluşturmak ve uygulanmak üzere Turizm ve Tanıtma Bakanlığı kurulmuştur. 1982 yılında Kültür ve Turizm Bakanlığı adını almış; 1989 yılında Turizm Bakanlığı adıyla çalışmalarına devam etmiştir.

Turizm Bakanlığı’ nın ana hizmet birimi beş bölümden oluşmaktadır:

1) Yatırımlar Genel Müdürlüğü
2) İşletmeler Genel Müdürlüğü
3) Tanıtmalar Genel Müdürlüğü
4) Turizm Eğitim Genel Müdürlüğü
5) Dış İlişkiler Dairesi Başkanlığı

TÜRKİYE KALKINMA BANKASI

Özellikle yatırımların finansmanında DDT’ nin teşvik primlerinin uygulayıcısı durumundadır.

BANKANIN FİNANSMAN FAALİYETLERİ

Kredi tahsis edecek kuruluşlarda aranan koşullar: Bankaca herhangi bir yatırım projesine ilişkin kredi talebinin incelenebilmesi için öncelikle: Yatırımcının a.ş. olması Yatırımını teşvik mevzuatı çerçevesinde kredilendirilebilir olması Firma hakkında yapılacak istihbarat sonuçları ve proje ile ilgili ekonomik, mali ve teknik değerlendirme sonuçlarının olumlu olması gerekir.

BANKANIN SAĞLADIĞI KREDİ TÜRLERİ

1) KUR GARANTİSİZ DÖVİZ KREDİLERİ: Sözleşme tarihleri itibariyle ilgili ülkelerde geçerli olan faiz oranlarına tabii olup kaynak faizine banka komisyonu eklenmek suretiyle uygulanır. Kaynağına göre kur garantisiz döviz kredileri çeşitlere ayrılır:

A) KFV KAYNAKLI KREDİ: Türk yatırımcılarının Almanya’ daki bir ihracatçıdan yapacakları Alman orjinli makine, teçhizat ve montaj hizmetlerinin tamamında kullanılır.

B) SWİSS BANK CORPARATİON KAYNAKLI KREDİ: Yukarıdaki işlemin İsviçre’ de gerçekleşmiş halidir.

C) İSLAM KALKINMA BANKASINDAN KİRALAMA VE TAKSİTLİ SATIŞ KREDİSİ

2) İÇ KREDİLER:

A) ORTA VADELİ YATIRIM VE İŞLETME KREDİLERİ: Yatırımların finansmanında işletme sermayesinin ihtiyaçlarının karşılanmasında kullanılır.

B) KREDİ ÖZEL FONU II. : Türk işçi şirketlerinin yapacakları yatırımlarda kullandırılır.

C) KAMU ORTAKLIĞI FONU KAYNAKLI KREDİLER: Sadece a.ş. statüsündeki şirketlere kullandırılır.

D) TEŞVİK FONU KAYNAKLI KREDİ

3) FİNANSAL KİRALAMA (LEASİNG): Yatırımcının ihtiyaç duyduğu yatırım malının bir finansal kiralama kuruluşu tarafından satın alınarak yatırımcıya belli bir süre ve ücretle kiralanmasıdır.

4) TİCARİ KREDİLER: Kısa vadeli finansman gereksinmelerinin karşılanması için kullanılır. İki çeşittir: nakit krediler, gayri nakit krediler.

ULUSLARARASI TURİZM ÖRGÜTLERİ

1) WTO (DÜNYA TURİZM ÖRGÜTÜ): 1970’ de Madrid’ te kurulmuştur. Ülkemiz 1973
yılında katılmıştır.
Örgütün faaliyetleri: a) Kalkınma için işbirliği
b) Eğitim ve öğretim
c) Çevre ve planlama
d) Turizm hizmetlerinin kalitesi
e) İstatistikler ve pazar araştırması

2) IATA (ULUSLARARASI HAVA ULAŞIM BİRLİĞİ): 1945’ de Küba’ da kurulmuştur.

3) AH&MA (AMERİKAN HOTEL VE MOTEL BİRLİĞİ)

4) WATA (DÜNYA SEYAHAT ACENTALARI DERNEĞİ)

ULUSAL TURİZM ÖRGÜTLERİ

1) TURSAB
2) PROFOSYONEL TURİZM REHBERLERİ ODA VE DERNEKLERİ
3) TURİSTİK OTELCİLER VE TURİZM İŞLETMECİLERİ BİRLİĞİ (TURTOB)

YAT TURİZMİ

Yat turizmi ile ilgili kurulan hukuki model konuyu 3 bölümde düzenlemiştir:

1) Yat limanları ve çekek yerleri yatırım ve işletmeciliği
2) Yerli ve yabancı yat işletmeciliği (yacht chartering) yatırım ve işletmeciliği
3) Yerli ve yabancı bayraklı özel yatların giriş çıkış, seyir koşulları ve işlemleri

Daha önce kamu kuruluşlarının tekelinde bulunan liman yatırım ve işletmeciliği yeni yeni yasal düzenleme ile özel girişimcilere de açılmıştır. Yerli girişimciler ile yerli yabancı sermaye ortaklıkları imar planları kararları ile liman yeri olarak belirlenen konumlarda yat limanı yatırım ve işletmeciliği yapılabilir. Görüldüğü gibi yabancı kuruluşların yalnızca yerli ortaklıklarla birlikte yat limanı yatırım ve işletmeciliğine olanak sağlamıştır.
Yat turizminin geliştirilmesi hakkında yönetmelik yat limanlarını büyüklükleri ve verdikleri hizmetin kapsamına göre 4 kategoriye ayrılmıştır:

1) Ana Yat Limanı: En geniş bağlama kapasitesinin yanı sıra yatlara en kapsamlı hizmet verecek şekilde yapılır ve işletilir.
2) Tabi Yat Limanı
3) Yat Danışma Yeri
4) Yat Çekek Yeri: Yatların kışlama olanaklarının en kısa zamanda ve en pratik şekilde sağlayan tesislerdir.

Yat limanı yatırımı için kuruluş yerinin imar planında yat limanı olarak belirlenmesi projenin yönetmelikte öngörülen fiziksel nitelikleri gerçekleştirmiş olması, yatırım belgesi alması ve kıyı şeridinin proje için yatırımcıya tahsisi gerekir. Yat limanı işletmeciliği yalnızca bakanlıkça verilen turizm işletme belgesiyle yapılabilir.

YAT İŞLETMECİLİĞİNİN KOŞULLARI

A) Konuyla ilgili teşvik olanaklarından yararlanmanın ve işletmecilik faaliyetlerinin ön koşulu bakanlığın yatırım ve işletme belgesidir.

B) İşletmenin amacı yalnızca tatil, eğlence, gezi, spor ve turizm faaliyetleridir.

C) Yat işletmeleri filolarına dahil yatların tümünün mülkiyetine sahip olmak zorunda değildir. Başkalarına ait yatları da yılda en az 4 ay süreyle işletmelerine dahil edebilirler.

D) Yat işletmeleri filolarına ait yat sayısı ile bağlantılı olarak bakanlığa teminat verirler. (depozito)

AV TURİZMİ İLE İLGİLİ MEVZUAT

Av turizmi ile ilgili olarak iki yasa bulunmaktadır.

1) 3167 sayılı Kara Avcılığı Kanunu
2) 1380 sayılı Su Ürünleri Kanunu

Bu kanunlardan yola çıkarak iki yönetmelik düzenlenmiştir. Biri Av Turizmi Yönetmeliği diğeri ise Su Ürünleri Yönetmeliği’ dir.

ÜLKEMİZDEKİ AV ALANLARI

• Antalya Düzlerçamı alageyik yedek alanı (alageyik, yaban keçisi, ayı, geyik)
• Konya Bozbağ (yaban koyunu)
• Muğla, Marmaris (yaban keçisi)
• Tunceli Munzur Vadisi (çengel boynuzlu dağ keçisi, yaban keçisi, ayı, kurt, alabalık, su samuru)
• Kırklareli (geyik, karaca, yabandomuzu, kurt, çakal)
• Isparta (alageyik, yaban keçisi)
• Bursa Karacabey (sülün, alabalık)
• Adana, Mersin (vaşak, su samuru, alabalık)
• Samsun sülün koruma alanı

KARA AVCILIĞI KANUNU

Avcılık yapabilmenin avcılık izni alınmasına bağlı olduğunu, bunun da av tezkeresi ile olduğunu, tezkereyi yörenin en büyük mülki amirinin düzenleyeceğini, tezkerenin Türkiye’ nin her yerinde kullanabileceğini, yabancı avcıların ise bu tezkereyi karşılıklılık ilkesi çerçevesinde alabilecekleri yolunda hükümler içermektedir.


TERMAL TURİZM

Türkiye’ de termal turizmine yönelik mevzuatın Turizm, Sağlık, Bayındırlık, Çalışma, Enerji Bakanlığı’ nın işbirliği halinde çalışmasıyla mümkündür.
Turizm Bakanlığı 1. derecede önemli içme, kaplıca ve kür merkezlerinin imar planlarının hazırlanması ve ilgili bölgede tesislerin gerçekleştirilmesi için belge, yardım, kredi verilmesi, teşvikte bulunması ve kür birimlerinin gerçekleştirilmesi için yardım, kredi ve teşvikte bulunulması ile ilgili işletmelerin denetiminin etkin kılınması, bu konularda ülke içi ve dışı tanıtma faaliyetlerinde bulunması faaliyetlerini yönetmektedir.

TERMAL TURİZM (TERMALİZM): Mineralize termal sular ile çamurların kaynağın yöresindeki çevre ve iklim faktörleri bileşiminde insan sağlığına olumlu katkı sağlamak üzere doktor denetimi ve programında fizik, tedavi, rehabilitasyon, egzersiz, psikoterapi, diyet gibi destekleri eşgüdümlü kür uygulamaları için yapılan turizm hareketidir.

BALNEOTERAPİ: Termal sularla yapılan tedavidir.

TALASSOTERAPİ: Deniz suyu ve güneşle yapılan tedavidir.

KUMATERAPİ: Sağlıklı iklim ortamında bulunma suretiyle uygulanan terapi türüdür.

HİDROTERAPİ: Tatlı su ile yapılan kür, uygulanan kür uygulamasıdır.

SPELEOTERAPİ: Mağara ortamında yapılan tedavidir.

HELİOTERAPİ: Güneş tedavisidir.

PELOİDOTERAPİ: Çamur tedavisidir.

TERMAL TURİZME SAĞLANAN TEŞVİKLER

Termal turizmi geliştirmek için sağlanan ayrıcalıklar şunlardır:

1) Uzun süreli kamu arazisi tahsisi
2) Türkiye Kalkınma Bankası Kredileri
3) Turizm alan ve merkezlerinde yer alan tesisler elektrik, gaz ve su ücretlerini en düşük tarifeden öderler.
4) Telekomünikasyon konusunda tahsis önceliği

EV PANSİYONCULUĞU

Ev pansiyonculuğu amacıyla Kalkınma Bankası Kredileri’ nden yararlanabilmenin koşulları:

1) Ev pansiyonları turistik çekim merkezlerine yakın olmalıdır.
2) Binanın elektrik, su ve ulaşım sorunu olmamalıdır.
3) Binanın büyüklüğü ne olursa olsun en fazla 5 oda ve 15 yatağa kredi verebilmektedir. En az 2 yatak kapasiteli olmalıdır.
4) Banka tarafından en az 5 yıl önce kredilendirilmiş bulunan ev pansiyoncularına mefruşatı yenileme amacıyla ikinci kez kredi tahsisi yapılabilir.
5) Pansiyon mahallinde iki ayrı evi olanlar pansiyonun ihtiyaç duyduğu hizmetleri yerine getirebildikleri takdirde diğer evlerinde de ikamet edebilirler.
6) 6 m² ‘den küçük odalarda 1 yatak ve büyüklüğü ne olursa olsun 1 odaya 3’ ten fazla yatak konulamaz.
7) En az 5 yıllık kira sözleşmesi olan ve bu sözleşmeyi tapuya tescil ettiren kiracılara da kredi tahsis edilebilmektedir.

TURİZM TEŞVİK KANUNU
(2634 SAYILI YASA)

Kapsam olarak ana ilkeleri ve yasa düzeyinde oluşturulması gereken kuralları düzenleyen kanun, 15 yönetmelik ve bir genelge ile bir bütün oluşturmaktadır. Yasa; turizm hizmeti ile bu hizmetin gereği, turizm bölgeleri, turizm alanları ve turizm merkezlerinin tespiti ve geliştirilmelerine, turizm yatırım ve işletmelerinin teşvik edilmesine, düzenlenmesine ve denetlenmesine ilişkin hükümleri kapsar.

TURİZM TEŞVİK YASASINI GEREKTİREN NEDENLER

1) EŞGÜDÜM EKSİKLİĞİ: Turizm bakanlığını ilgilendiren birçok konu diğer bakanlıkları da ilgilendirebilir.
2) ARAZİ SORUNU: Hangi yerlerin, hangi arazilerin turizme açılma konusu
3) ALT YAPI YETERSİZLİĞİ: Bu kanun aracılığıyla bazı alt yapı ihtiyaçları karşılanmaya çalışılır.
4) BÜROKRATİK ENGELLER: Turizm Bakanlığı diğer bakanlıklarla aralarında çıkan sorunları bu yasaya dayanarak düzeltmeye çalışır.

YASAYLA GETİRİLEN TANIMLAMALAR

TURİZM BÖLGELERİ: Turizm Bakanlığı’ nın önerisi ve Bakanlar Kurulu’ nun kararı ile saptanan, ilan edilen yerlere denir.

TURİZM ALANLARI: Turizm bölgeleri içinde öncelikle geliştirilmesi öngörülen mevki ve sınırları Turizm Bakanlığı’ nın önerisi ve Bakanlar Kurulu’ yla saptanan ve ilan edilen doğal ya da sosyo-kültürel değerlerin yoğunlaştığı alanlar.

TURİZM MERKEZLERİ: Turizm bölgeleri içinde ya da dışında yeri, mevki ve sınırları aynı usullerle belirlenen ve ilan edilen turizm yönünden önemli yer ya da bölümlere denir.

TURİZM YATIRIM BELGESİ: Turizm sektöründe yatırım yapana belirlenen yatırım dönemi için bakanlıkça verilen belge, işletme döneminde yine turizm işletmelerine bakanlıkça verilen belgeye de Turizm İşletme Belgesi denir.

TURİZM TEŞVİK YASASI’ NIN BİZZAT DÜZENLEDİĞİ TEŞVİK VE YARARLANDIRMALAR

1) Personel eğitim ve tesisleri, otel ve okullar
2) Sağlık ve termal turizm tesisleri
3) Golf turizmi tesisleri
4) Kırsal turizm tesisleri (yayla, mağara, nehir kıyıları)
5) Kamp ve karavan tesisleri
6) Havaalanlarında oluşturulacak turizm amaçlı terminal tesisleri
7) Kış sporlarına yönelik tesisler
8) Karadeniz Bölgesi’ ndeki her çeşit turizm konaklama yatırımları
9) Yat limanları
10) Turizm tesislerinin yenileme ve modernizasyon yatırımları
11) Turizm Bakanlığı’ nca belirlenen turizm alan ve merkezlerinde oluşturulacak ve bünyesinde yeme, içme, dinlenme, eğlence, spor olanaklarının tamamını günübirlik olarak sağlayan ve konaklama yapılmayan tesislerdir.


2634 SAYILI YASANIN VERDİĞİ TEŞVİKLER

1) TURİZM KREDİLERİ: Turizm alan ve merkezlerinde yapılacak yatırımlara turizm kredisi verilmesi öngörülmektedir. Kalkınma Bankası’ nca verilecek turizm kredilerinin ilke ve koşulları her yıl belirlenmektedir.
2) ARSA VE TAŞINMAZ MALLAR TAHSİSİ
3) KAMU YATIRIMLARINDA ÖNCELİK: Turizm alan ve merkezlerinin yol, su, kanalizasyon, elektrik ve telekomünikasyon gibi alt yapı ihtiyaçlarının öncelikle tamamlanması zorunluluktur.
4) Elektrik, havagazı ve su ücretlerinin en düşük ücretten ödenmesi
5) İletişim kolaylıkları
6) Yabancı personel çalıştırmada kolaylık, nitelikli yabancı personel ile uluslararası üne sahip üst düzeyde yabancı işletmelerde program yaparak çalışmış sanatçı ve toplulukların bakanlığın uygun görüşü ve İçişleri Bakanlığı’ nın izni ile bir önceki yıl en az 40.000 $ ya da dengi döviz sağlamış belgeli turizm işletmelerinde çalıştırılması öngörülmüştür. Ancak bu tür personel toplam personelin %10’ unu aşamaz. Gerekli hallerde Turizm Bakanlığı uygun görüyorsa bu oran %20’ ye kadar artabilir.
7) Küçüklerin çalıştırılması
8) Alkollü içki satışı
9) KÜÇÜKLERİN GİRMESİ: 18 yaşından küçüklerin bazı yerlere girmesi yasaktır.
10) Resmi tatil ve diğer tatil günlerinde çalışma izni
11) Yat turizm teşvikleri
12) Orman fonuna katkının taksitlendirilmesi

TURİZM YATIRIMLARINDA İZLENECEK YOL

Özellikle dış turizme yönelik bir turizm yatırımı yapmak ve turizm sektörüne sağlanan teşviklerden yararlanmak için yapılacak yatırımın mutlaka Turizm Bakanlığı tarafından belgelendirilmesi gerekir. Bakanlık tarafında Turizm Yatırım ve İşletmeleri Nitelikleri Yönetmeliği koşullarına uymak kaydıyla Turizm Yatırım Belgesi ve Turizm İşletme Belgesi verilebilecek yatırım türleri seçilebilir. Yatırım türü seçildikten sonra yapılacak şey yatırım yerinin doğru seçilmesidir. Bu anlamda 4 seçenek vardır:

1) Yatırım maliki bulunulan arsa üzerinde yapmak
2) Arsa satın almak
3) Turizm alan ve merkezleri içindeki kamu arazilerinin tahsisinden yararlanmak
4) Turizm alan ve merkezleri dışındaki hazine ya da orman arazilerinin tahsisini istemek

Bütün bunlardan sonra yapılacak şey yatırım aşamasında Turizm Yatırım Belgesi’ ni almaktır.

Bu aşamadan sonra mimari uygulama projeleri ve durum planları hazırlanarak duruma göre belediye ya da İl Bayındırlık ve İskan Müdürlüğü’ ne onaylatılmalıdır.

Onaylanan bu projeler diğer bilgi ve belgeler ile birlikte bir dosyada toplanarak Turizm Yatırım Belgesi istemiyle Bakanlık İşletmeler Genel Müdürlüğü’ ne verilmelidir. Tüm bu projeler uygun görülürse Turizm Yatırım Belgesi verilir. Bundan sonra yapılacak işler inşaatın başlaması için ruhsatın alınması, teşvik tedbirlerinden yararlanmak için Hazine Müsteşarlığı’ na başvurarak Teşvik Belgesi almak, Kalkınma Bankası Yatırım Kredileri’ nden yararlanmak için başvuru ve varsa yabancı sermayeyi yatırıma ortak etmektir. İnşaat bitince iskan yönünden fen ve sağlık kurallarınca sakıncalı olmadığını belirtir, belediye ya da İl Bayındırlık Müdürlüğü onaylı belge ile Turizm Bakanlığı’ na başvurarak deneme için işletme izni alınır. Deneme süresi en fazla 6 aydır. Süre sonunda bakanlıkça oluşturulan sınıflandırma kurulunca yapılacak değerlendirme ile otelin ya da işletmenin sınıfı belirlenir ve İşletme Belgesi verilir.